Ortam Türleri

Bütünleşik Biçembentler, 2. Aşama
Önceki	Yukarı	Sonraki

7 Ortam Türleri

İçindekiler

7.2 Biçembentlerin ortama göre belirtilmesi

7.2.1 @media kuralı

7.3.1 Ortam grupları

7.1 Ortam türlerine giriş

Biçembentlerin en önemli özelliklerinden biri bir belgenin farklı ortamlarda nasıl sunulacağının belirtilebilmesidir: ekranda, kağıtta, konuşma bireştiricide, üçnokta aygıtlarında, vs.

Her BB niteliği belli bir ortam türü için tasarlanmıştır; örneğin, cue-before niteliği işitsel kullanıcı arayüzleri içindir. Durum elverişli olduğunda, farklı ortam türlerinin biçembentleri aynı özniteliği paylaşabilirler, ancak farklı değerler gerekir. Örneğin font-size niteliği hem ekran hem de yazıcı için kullanışlıdır. Bununla birlikte, iki ortam aynı nitelik için farklı değerler gerektirmesiyle farklıdırlar; bir belge ekranda genellikle kağıttakinden daha büyük bir yazıtipi yüksekliği gerektirir. Ayrıca deneyimler çıkıntısız (sansserif) yazıtiplerinin ekranda daha kolay okunabildiğini, kağıtta ise çıkıntılı (serif) yazıtiplerinin kolay okunabildiğini göstermektedir. Bu sebeplerle bir biçembendin veya biçembendin bir bölümünün belli ber ortam türünü ifade etmesi gereklidir.

7.2 Biçembentlerin ortama göre belirtilmesi

Biçembentlerin bir ortama göre belirtilebilmesinin iki yolu vardır:

Biçembendin hedef ortam türü @media veya @import @-kuralı ile belirtilir.

@import url("loudvoice.css") aural; /* işitsel ortam için biçembent */
@media print {
  /* ortam yazıcı olduğunda burası kullanılır */
}

Hedef ortam türü belge dilinde belirtilir. Örneğin, HTML 4.0'da [HTML40] <link> elemanının 'media' özniteliği hedef ortam türünü belirtmek için kullanılar. Örnekte bir harici biçembent belirtilmiştir:
Örnek:
```
<!DOCTYPE HTML PUBLIC "-//W3C//DTD HTML 4.0//EN">
<html>
   <head>
      <title>Bir hedef ortama bağ</title>
      <LINK rel="stylesheet" type="text/css"
         media="print, handheld" href="foo.css">
   </head>
   <body>
      <p>Belge gövdesi...
   </body>
</html>
```
Bu örnekte biçembent, yazıcı ve avuçiçi aygıtları için belirtilmektedir.

@import kuralı Nitelik Değerlerinin Atanması, Bütünleşme ve Kalıtım bölümünde tanımlanmıştır.

7.2.1 `@media` kuralı

@media kuralı bir biçembent kuralı kümesi (kaşlı ayraçlarla sınırlanmış olarak) için hedef ortam türlerini (virgül ayraçlı olarak) belirtmek içindir. @media oluşumu aynı biçembent içinde farklı ortam türleri için biçembent kuralları belirtmeyi mümkün kılar:

@media print {             /* yazıcı için */
  BODY { font-size: 10pt }
}
@media screen {            /* ekran için */
  BODY { font-size: 12pt }
}
@media screen, print {     /* hem yazıcı hem de ekran için */
  BODY { line-height: 1.2 }
}

7.3 Tanınan ortam türleri

Bir BB ortam türü BB biçembentlerinin bir kümesini isimlendirir. Bir ortam türünü ismine göre desteklediğini iddia eden bir kullanıcı arayüzünün o ortam türünün tüm niteliklerini gerçeklemesi gerekir.

BB ortam türleri için seçilmiş isimler belli niteliklerin uygulanabildiği hedef aygıtları yansıtırlar. Aşağıdaki BB ortam türleri listesinde, parantez için alınmış açıklamalar bilgilendirme amaçlıdır (uyulması zorunlu değildir). Hangi aygıtların hangi ortam türleriyle ilişkili olduukları hakkında fikir verirler.

all: Tüm aygıtlar için elverişli.
aural: Konuşma bireştiriciler için düşünülmüştür. Ayrıntılı bilgi için İşitsel Biçembentler bölümüne bakınız.
braille: Üçnoktalı körler alfabesine göre çıktı veren aygıtlar için tasarlanmıştır.
embossed: Kabartma sayfa basan yazıcılar için tasarlanmıştır.
handheld: Avuçiçi aygıtlar için tasarlanmıştır (avuçiçi bilgisayarlar, cep telefonları gibi küçük ekranlı aygıtlar).
print: Bir yüzeye baskı yapan aygıtlar (yazıcılar, çiziciler, vs) ve ekranda sayfa önizleme kipi için tasarlanmıştır. Sayfalı ortam türüne özgü biçimleme ile ilgili daha ayrıntılı bilgi için Sayfalı Ortam bölümüne bakınız.
projection: Sunum aygıtları için düşünülmüştür (tepegöz, diya gösterici gibi).Sayfalı ortam türüne özgü biçimleme ile ilgili daha ayrıntılı bilgi için Sayfalı Ortam bölümüne bakınız.
screen: Öncelikle renkli bilgisayar ekranı için düşünülmüştür.
tty: Karakter aygıtları için düşünülmüştür (ekran yetenekleri sınırlı taşınabilir aygıtlar, uçbirimler, vs.). Biçembent yazarlarının tty ortamı için benek birimlerini kullanmaması gerekir.
tv: Televizyon türü aygıtlar için düşünülmüştür (düşük çözünürlüklü, renkli, sesli ve kaydırma özürlü ekranlar).

Ortam türü isimleri harf büyüklüğüne duyarsızdır.

Teknolojinin çok hızlı değişmesinden ötürü BB2, @media ile belirtilebilecek ortam türleri için kesin bir liste belirtmez.

Not:: BB'nin sonraki sürümlerinde bu liste genişleyebilir. Biçembent yazarları henüz bir BB belirtiminde tanımlanmamış ortam türü isimlerine fazla bel bağlamamalıdır.

7.3.1 Ortam grupları

Her niteliğin tanımında, onu gerçekleyecek uyumlu kullanıcı arayüzleri için ortam türleri belirtilmiştir. Nitelikler genellikle birden fazla ortamda uygulanabildiğinden nitelik tanımlarında tek tek ortam türleri değil, ortam grupları listelenir. Her nitelik kendi tanımında belirtilen ekran gruplarındaki her ortam türüne uygulanabilir.

BB2 şu ortam gruplarını tanımlar:

Sürekli veya sayfalı. "İkisi de" niteliğin her iki ortama da uygulanabildiğini gösterir.
Görsel, işitsel veya dokunsal.
karakter eşlemli (karakter aygıtları için) veya bit eşlemli. "İkisi de" niteliğin her iki ortama da uygulanabildiğini gösterir.
etkileşimli (kullanıcıyla etkileşen aygıtlar) veya durağan (kullanıcıyla etkileşmeyenler). "İkisi de" niteliğin her iki ortama da uygulanabildiğini gösterir.
Toptan (bütün ortam gruplarını içerir).

Aşağıdaki tablo ortam grupları ile ortam türleri arasındaki ilişkileri gösterir. (Ç.N. - @media kuralında değergeç olarak kullanılanları barındıran sol sütun Türkçeye çevrilmemiştir.)

Ortam grupları ile ortam türleri arasındaki ilişkiler
Ortam Türleri	Ortam Grupları
	sürekli/sayfalı	görsel/işitsel/dokunsal	karakter/bit eşlemli	etkileşimli/durağan
`aural`	Sürekli	İşitsel	Elverişsiz	İkisi de
`braille`	Sürekli	Dokunsal	Karakter eşlemli	İkisi de
`emboss`	Sayfalı	Dokunsal	Karakter eşlemli	İkisi de
`handheld`	İkisi de	Görsel	İkisi de	İkisi de
`print`	Sayfalı	Görsel	Biteşlemli	Durağan
`projection`	Sayfalı	Görsel	Biteşlemli	Durağan
`screen`	Sürekli	Görsel	Biteşlemli	İkisi de
`tty`	Sürekli	Görsel	Karakter eşlemli	İkisi de
`tv`	İkisi de	Görsel, işitsel	Biteşlemli	İkisi de

Önceki	Yukarı	Sonraki
Nitelik Değerlerinin Atanması, Bütünleşme ve Kalıtım	Bir Linux Kitaplığı Sayfası	Çerçeve modeli