15.2.1 Yazıtipi belirtim nitelikleri

BB2 yazıtiplerini şu özelliklere göre belirtir:

Yazıtipi ailesi (font-family)

Yazıtipi ailesi ile metni oluşturmak için hangi yazıtipi ailesinin kullanılacağı belirtilir. Yazıtipi ailesi tasarımında benzerlikler bulunan ve birarada kullanılmak için tasarlanmış bir yazıtipi grubudur. Ailenin bir üyesi eğik, bir diğeri kalın, bir başkası dar veya kısa olabilir. Yazıtipi ailesi isimlerinden bazıları: "Helvetica", "New Century Schoolbook" ve "Kyokasho ICA L". Yazıtipi ailesi isimleri Latin karakterleriyle sınırlanmıştır. Yazıtipi aileleri sınıflar halinde gruplanabilir: çıkıntılı, çıkıntısız, eşit genişlikli, değişken genişlikli, elyazısı ve fantezi yazıtipleri gibi.

Yazıtipi biçemi (font-style)

Yazıtipi biçemi ile metnin normal mi, eğik mi yoksa yatık motiflerle mi oluşturulacağı belirtilir. Italic normal yazıya göre biraz daha elyazısını andırır ama karakterler bir araya geldiğinde tam bir elyazısı gibi görünmez; öyleleri ayrıca vardır ve onlara curcive denir. Normal motiflerin üstü yana itilmiş biçemine Oblique adı verilir (teknik resim yazıtipleri genelde normal yazının tepesine bir yatma açısı verilerek oluşturulur ve böyle oluşturulan motifler oblique adını alır) ve genellikle çıkıntısız grupta kullanılır. Genellikle, italic için çıkıntılı eğik; oblique için ise çıkıntısız eğik yazı denebilir. Ancak bu tanımlar, her yana yatık yazı oblique'tir, normal yunan harfleri italic'tir gibi çıkarımlara götürmemelidir.

Yazıtipi çeşnisi (font-variant)

Yazıtipi çeşnisi, metin oluşturulurken küçük harfler için normal motiflerin mi yoksa büyük harfli kısa motiflerin mi kullanılacağını belirtmek için kullanılır. Belli bir yazıtipi ailesi sadece normal, sadece kısa boylu veya her ikisini de içerebilir. Bu özellik uygun bir yazıtipi isterken, eğer yazıtipi ailesi her iki motifi de içeriyorsa uygun motifi istemek için kullanılır.

Yazıtipi kalınlığı (font-weight)

Yazıtipi kalınlığı, yazıtipi ailesi içinde motiflerin çizgilerinin diğerlerine göre ne kadar ince veya ne kadar kalın olduğunu belirtir.

Yazıtipi genişliği (font-stretch)

Yazıtipi genişliği, yazıtipi ailesi içinde motiflerin eninin diğerlerine göre ne kadar dar veya ne kadar geniş olduğunu belirtir.

Yazıtipi yüksekliği (font-size)

Yazıtipi yüksekliği, yazıtipinin düşey olarak taban çizgisinden taban çizgisine mesafesidir (BB bakımından font-size ve line-height niteliklerinin aynı değere eşit olduğu duruma karşılık düşer).

font-size haricinde bütün niteliklerde em ve ex birimli uzunluk değerleri elemanın yazıtipi yüksekliğini ölçüt alır. font-size niteliğinde ise ebeveyn elemanın yazıtipi yüksekliğini ölçüt alınır. Daha fazla bilgi için lütfen Uzunluklar bölümüne bakınız.

BB yazıtipi nitelikleri belgedeki metnin arzulanan görüntüsünü belirtmek için kullanılır. Yazıtipi tanımlayıcıları, aslında yazıtipi özelliklerini tanımlamakta kullanılır, böylece arzulanan görünümü oluşturmak için uygun yazıtipi seçilebilir. Yazıtiplerinin sınıflandırılması ile ilgili daha fazla bilgi için Yazıtiplerinin Özellikleri bölümüne bakınız.

15.2.2 Yazıtipi ailesi: font-family niteliği

Bu nitelik yazıtipi ailelerinin ve/veya soysal ailelerin isimlerinin öncelik listesini belirtir. Tek bir yazıtipinin bir belgedeki tüm karakterlerin motiflerini içerememesi ve bütün yazıtiplerinin her sistemde olmayışı gibi sorunların üstesinden gelebilmek için bu nitelik yazarların yazıtiplerini bir liste halinde belirtebilmelerini mümkün kılar. Böylece, belli karakterler için aynı motifleri aynı biçem ve boyutta içeren tüm yazıtipleri sırayla denenebilir. Bu listeye yazıtipi kümesi denir.

Örnek:

Örneğin, metnin yanında matematiksel sembolleri içeren bir belge, biri Latin karakterlerini ve rakamları içeren, diğeri matematiksel sembolleri içeren iki yazıtipinden oluşan bir yazıtipi kümesini gerektirebilir. Aşağıdaki kural örneği, Latin ve Japon karakterlerinden başka matematiksel sembolleri de içereceği umulan bir belgeye uygun bir yazıtipi kümesi belirtmektedir:

BODY { font-family: Baskerville, "Heisi Mincho W3", Symbol, serif }

Latin karakterleri "Baskerville" yazıtipindeki motiflerden, Japon karakterleri "Heisi Mincho W3" yazıtipindeki motiflerden ve matematiksel semboller de "Symbol" yazıtipindeki motiflerden, başka herşey serif soysal yazıtipi ailesindeki motiflerden elde edilecektir.

Soysal yazıtipi ailesi, bir yazıtipi kümesindeki yazıtiplerinden birinin veya bir kaçının bulunamaması halinde kullanılır. Çoğu yazıtipi, boş bir çerçeve şeklinde bir "olmayan karakter" motifi içerse de bu doğru bir eşleşme olarak ele alınmamalıdır.

Yazıtipi ailesi isimlerinin iki çeşidi vardır:

aile-adı

Seçilen yazıtipi ailesinin ismi. Yukarıdaki örnekteki "Baskerville", "Heisi Mincho W3" ve "Symbol" yazıtipi ailesi adlarıdır. Boşluk karakterleri içeren yazıtipi ailesi isimleri tırnak içine alınmalıdır. Eğer tırnak içine alınmazsa, yazıtipi isminden önceki ve sonraki tüm boşluk karakterleri yoksayılır; yazıtipi isminin içinde kalan boşluk karakterleri ise birer boşluk karakterine dönüştürülür (normalleştirilir).

soysal-aile

Tanımlanmış soysal aileler şunlardır: serif, sans-serif, cursive, fantasy ve monospace. Bu ailelerin açıklamaları için lütfen Soysal yazıtipi aileleri bölümüne bakınız. Soysal yazıtipi aile adları anahtar sözcük olduklarından tırnak içine alınmamalıdırlar.

Yazarların soysal yazıtipi ailelerini yazıtipi kümesinde son seçenek olarak kullanmaları önerilir.

Örnek:

<!DOCTYPE HTML PUBLIC "-//W3C//DTD HTML 4.0//EN">
<html>
  <head>
    <title>Yazıtipi denemesi</title>
    <style type="text/css">
      BODY { font-family: "new century schoolbook", serif }
    </style>
  </head>
  <body>
   <H1 style="font-family: 'Benim fontum', fantasy">Deneme</h1>
    <p>Bu şimdi belge mi oluyor?
  </body>
</html>

Örnek:

BB2'nin zengin seçici sözdizimi dile duyarlı dizgi oluşturmakta kullanılabilir. Örneğin, Çince ve Japonca karakterler, iki dilin soyut motifleri aynı olmasa bile Unicode kodlaması altında biraraya getirilebilirler.

*:lang(ja-jp) { font: 900 14pt/16pt "Heisei Mincho W9", serif }
*:lang(zh-tw) { font: 800 14pt/16.5pt "Li Sung", serif }

Bu kurallar dil belirtilmiş (Japonca ve Geleneksel Çince) elemanlarda kullanılacak yazıtiplerini seçer, yoksa uygun yazıtipini talep eder.

15.2.3 Yazıtipi biçemleme: font-style, font-variant, font-weight ve font-stretch nitelikleri

font-style niteliği normal (dik), italic (eğik) ve oblique (yatık) motifli bir yazıtipi ailesi seçer. Değerlerin anlamları şöyledir:

normal

Kullanıcı arayüzünün yazıtipi veritabanında normal olarak sınıflandırılmış yazıtipini belirtir.

oblique

Kullanıcı arayüzünün yazıtipi veritabanında oblique olarak sınıflandırılmış yazıtipini belirtir. İsimlerinde Oblique, Slanted veya Incline geçen yatıtipleri genellikle oblique adı altında anılır. Kullanıcı arayüzünün yazıtipi veritabanında oblique olarak sınıflandırılmış bir yazıtipi gerçekte normal bir yazıtipinden elektronik olarak üretilmiş olabilir.

italic

Kullanıcı arayüzünün yazıtipi veritabanında italic olarak sınıflandırılmış yazıtipini belirtir; böyle bir yazıtipi yoksa oblique olanı seçilir. İsimlerinde Italic, Cursive veya Kursiv geçen yazıtipleri genellikle italic olarak anılır.

Örnek:

Aşağıdaki kurallarla, <h1>, <h2> veya <h3> elemanlarındaki normal metinler eğik motiflerle; <h1>'in satıriçi elemanı <em>'in içeriği ise normal motiflerle gösterilir.

h1, h2, h3 { font-style: italic }
h1 em { font-style: normal }

small-caps yazıtiplerindeki küçük harf motifleri büyük harf motiflerine benzerler ama büyük harfli motiflerden daha kısadırlar ve bazı bakımlardan biraz da farklıdırlar. font-variant niteliği böyle bir yazıtipini çift seviyeli (büyük ve küçük harfli) metinler için istemekte kullanılır. Bu niteliğin tek seviyeli (dünyadaki çoğu yazı sistemi aynı harf için büyük ve küçük diye iki ayrı motife sahip değildir) metinler için bir etkisi yoktur. Değerlerin anlamları şöyledir:

normal

Kısa harfli olmayan bir yazıtipi belirtir.

small-caps

Kısa harfli bir yazıtipi belirtir. Eğer gerçekten kısa boylu motifler içeren bir yazıtipi mevcut değilse kullanıcı arayüzlerinin yazıtipini taklit etmesi gerekir; örneğin, küçük harflerin yerine kısa görünecek şekilde oranlanmış büyük harfler kullanmak gibi. Neticede, normal bir yazıtipinde oranlanmamış büyük harfli motifler kısa harfli yazıtipindeki motiflerle değiştirilerek tamamı büyük harflerden oluşan bir metin elde edilir.

Örnek:

Aşağıdaki kurallar <h3> elemanının içeriğinin normal kısa harfli, <em> elemanının içeriğinin ise yatık kısa harfli olmasına sebep olur:

h3 { font-variant: small-caps }
em { font-style: oblique }

Bu niteliğin büyük harfe dönüşümle ilgili esasları text-transform niteliğininkilerle aynıdır.

font-weight niteliği yazıtipinin motif çizgisi kalınlığını belirler. Değerlerin anlamları şöyledir:

100, 200, ..., 900

Bu sayılar küçükten büyüğe doğru gidildikçe kalınlaşma belirtirler.

normal

400 gibidir.

bold

700 gibidir.

bolder

Bir yazıtipine atanmış kalınlıktan sonraki kalınlığı belirtir. Böyle bir değer yoksa ve miras alınan değer 900 değilse, sayısal bakımdan daha kalın bir yazıtipi değerine geçilir (ve değer 900 bile olsa sonuçta yazıtipi değişmeden kalabilir).

lighter

Bir yazıtipine atanmış kalınlıktan önceki kalınlığı belirtir. Böyle bir değer yoksa ve miras alınan değer 100 değilse, sayısal bakımdan daha ince bir yazıtipi değerine geçilir (ve değer 100 bile olsa sonuçta yazıtipi değişmeden kalabilir).

p { font-weight: normal }   /* 400 */
h1 { font-weight: 700 }     /* bold */
body { font-weight: 400 }
strong { font-weight: bolder } /* varsa, 500 */

Çocuk elemanlar hesaplanmış kalınlık değerini miras alırlar.

font-stretch niteliği bir yazıtipi ailesinden normal, dar veya geniş bir motif kümesi seçer. Mutlak değerler (anahtar sözcükler) dardan genişe doru şöyle sıralanırlar:

1. ultra-condensed (dapdar)

2. extra-condensed (çok dar)

3. condensed (dar)

4. semi-condensed (az dar)

5. normal

6. semi-expanded (az geniş)

7. expanded (geniş)

8. extra-expanded (çok geniş)

9. ultra-expanded (gepgeniş)

Göreli değer belirten wider anahtar sözcüğü, miras alınan değeri bir sonraki geniş değere ayarlar (azami sınır: ultra-expanded); narrower anahtar sözcüğü ise miras alınan değeri bir önceki dar değere ayarlar (asgari sınır: ultra-condensed).

15.2.4 Yazıtipi yüksekliği: font-size ve font-size-adjust nitelikleri

Bu nitelik, sabit bir değer olarak belirtildiğinde yazıtipinin yüksekliğini belirtir. Yazıtipi yüksekliği basımcılıkta bir ölçü birimi olan katrata (İng: "em square") karşı düşer. Bazı motifler kendi katratları dışına taşabilir. Değerlerin anlamları şöyledir:

mutlak-yükseklik

Yazıtipi yüksekliği olarak, kullanıcı arayüzü tarafından tutulan yazıtipi yüksekliklerinin hesaplanmış yüksekliklerini içeren tablodaki değerlerinden birinin belirtilebileceğini ifade eder. Olası değerler şunlardır:

[ xx-small | x-small | small | medium | large | x-large | xx-large ]

Bir bilgisayar ekranında bu değerlerden iki komşu değer arasında çarpan olarak 1.2 çarpanı önerilir. Yani, medium için yükseklik 12pt ise large için 14.4pt olacaktır.Kullanıcı arayüzü tablodaki değerleri hesaplarken yazıtipinin bulunabilirliğini ve kalitesini de ayrıca hesaba katmalıdır. Tablodaki değerler yazıtipi ailelerine göre farklılık arzedebilir.

Not:

BB1'de iki komşu değer arasında çarpan olarak önerilen değer 1.5 idi ve kullanıcılar bu değeri çok büyük bulmuştu.

göreli-yükseklik

Ebeveyn elemanın yazıtipi yüksekliği ile yazıtipi yükseklikleri tablosuna göreli bir değer belirtilebileceğini ifade eder.Olası değerler şunlardır:

[ larger | smaller ]

Örneğin, ebeveyn eleman medium yükseklikte bir yazıtipine sahipken, niteliğe belirtilen larger değeri, elemanın yazıtipi yüksekliğini large yapacaktır. Eğer ebeveyn'in yüksekliği ile tablo girdisi arasında bir uyum sağlanamıyorsa kullanıcı arayüzü uygun bir değeri atamakta özgürdür. Sayısal değerin tablodaki değerleri aşması durumunda kullanılmak üzere kullanıcı arayüzü bir tahmini değerler tablosu bulundurabilir.

uzunluk

Kullanıcı arayüzünün yazıtipi yükseklikleri tablosundan bağımsız olarak mutlak bir değer belirtileceğini ifade eder. Negatif uzunluklar kuraldışıdır.

yüzdelik

Ebeveyn elemanın yazıtipi yüksekliğini ölçüt alan bir yüzdelik değer belirtilebileceğini ifade eder. Yüzdelik değerlerin veya katratların belirtilmesi daha güçlü ve daha birleştirilebilir biçembentlerle sonuçlanır.

Belli yazıtipi yüksekliklerinin bulunmayışı veya font-size-adjust niteliğinde bir sayısal değer belirtilmiş olması sebebiyle bu niteliğin asıl değeri hesaplanan değerinden farklı olabilir.

Çocuk elemanlar font-size niteliğinin hesaplanmış değerini miras alırlar (aksi takdirde tepkimeye font-size-adjust niteliği katılır).

p { font-size: 12pt; }
blockquote { font-size: larger }
em { font-size: 120% }
em { font-size: 1.2em }

Büyük ve küçük harflerin bulunduğu metinlerde (iki seviyelilik), bir yazıtipinin nesnel yüksekliği ile okunabilirliği, font-size değerinden ziyade x-height değerine veya daha anlamlı olarak motif oranı de denilen ve bu iki değerin oranına karşılık gelen bir değere bağlıdır. Motif yüksekliği görece daha büyük bir yazıtipi küçük yazıtipi yüksekliklerinde bile daha okunaklı olacaktır. Motif yüksekliği görece daha küçük bir yazıtipi ise belli bir eşik aşıldıktan sonra hızla okunaksız hale gelecektir. Düz mantıkla sadece yazıtipi yüksekliğine bakarak yazıtipi ikamesi okunaksız karakterlerle sonuçlanabilir.

Örneğin, tanınmış yazıtiplerinden Verdana'nın motif oranı 0.58'dir. Yani, Verdana'nın yazıtipi yüksekliği 100 birimken x yüksekliği 58 birim olacaktır. Bununla birlikte, Times New Roman'ın motif oranı 0.46'dır. Verdana bu bakımdan Times New Roman'a göre daha küçük yazıtipi yüksekliklerinde daha okunaklı olacaktır; ancak, eğer Times New Roman için ikame yazıtipi olarak belirtildiği takdirde 'çok büyük' görünecektir.

Bu nitelik yazarların yazıtipi kümesindeki ilk yazıtipinin x yüksekliğini korumak amacıyla ikame yazıtipleri için bir motif oranı belirtebilmelerini mümkün kılar. Değerlerin anlamları şöyledir:

none

Yazıtipinin x yüksekliğini korumaz.

sayı

Motif oranının belirtir. Bu değer kümedeki ilk yazıtipinin motif oranıdır. Bulunabilen yazıtiplerine uygulanacak oran şu bağıntı ile hesaplanır:

y ( a / a' ) = c

Burada

y  = kümedeki ilk yazıtipinin font-size değeri
a  = kümedeki ilk yazıtipinin motif oranı
a' = bulunan yazıtipinin motif oranı
c  = bulunan yazıtipine uygulanacak font-size değeri

Örneğin, motif oranı 0.58 olan 14 puntoluk Verdana bulunamamışsa ve bulunan yazıtipinin motif oranı 0.46 ise ikame yazıtipi yüksekliği 14 * (0.58/0.46) = 17.65pt olacaktır.

Yazıtipi yükseklik ayarlaması, font-size niteliğinin asıl değerinin hesaplanması sırasında hesaba katılır. Kalıtsallık hesaplanan değere dayandığından çocuk elemanlar ayarlanmamış değerleri miras alacaklardır.

Bu bakımdan, font-size-adjust niteliğinin kümedeki ilk yazıtipine uygulanması gerekir. (Motif oranı, kümedeki ilk yazıtipinin ex/em oranına eşit olduğundan niteliğin değeri ilk yazıtipinde etkili olmaz.) Böylece, niteliğin satıriçi çocuk elemanlar tarafından miras alındığı durumda ortaya çıkabilecek olumsuzluklar düzelir.

Aşağıdaki ilk resimde, kısa bir metnin aynı yazıtipi yüksekliğinde (72 pt/inç'lik ortamda 11pt) çeşitli yazıtipleriyle elde edilen sonuçlar yazıtipi isimleri ve motif oranlarıyla listelenmiştir. Dikkat ederseniz, motif oranları büyük olan yazıtipleriyle yazılan metinler diğerlerinden daha büyük yazıtipi yüksekliğiyle yazılmış izlenimi vermektedir. Çok düşük motif oranlarına sahip yazıtipleri aynı boyutta okunaksızlaşmaktadır.

Sonraki resimde Verdana kümenin ilk üyesi olmak üzere font-size-adjust niteliği ile oranlama yapıldıktan sonra elde edilen sonuçları göstermektedir. Bu ayarlama yapıldığında yazıtiplerinin görünen boyutları birbirlerine çok yakın olurken asıl yükseklikler yerine göre %100'den fazla artmaktadır. font-size-adjust niteliğinin ayrıca motiflerin yataydaki dizilimlerini de dengelediğine dikkat ediniz.

15.2.5 Kestirme yazıtipi niteliği: font

font niteliği aşağıda açıklanan durum dışında, font-style, font-variant, font-weight, font-size, line-height ve font-family niteliklerini biçembentte birarada belirtmek için kestirme bir niteliktir. Yazıtipleriyle ilgili çok sayıda niteliğe değer atamak için kullanılan bu niteliğin sözdizimi geleneksel dizgisel kısayol gösterimine dayanır.

Yazıtipiyle ilgili tüm nitelikler önce kendilerinin ilk değerlerini alırlar. Önceki paragraftakilere ek olarak bu işlem font-stretch ve font-size-adjust niteliklerine de uygulanır. Ancak bu işlemden sonra font kestirme niteliğinde belirtilen değerler uygulanır. İlk değerler ve izin verilen değerleri öğrenmek için her niteliğin kendi açıklamasına bakınız. Geriye uyumluluk sebebiyle, font kestirme niteliğini kullanarak font-stretch ve font-size-adjust niteliklerine ilk değerlerinden başka bir değer atamak mümkün değildir. Bu niteliklere değerleri kendileri üzerinden atanmalıdır.

Örnek:

p { font: 12pt/14pt sans-serif }
p { font: 80% sans-serif }
p { font: x-large/110% "new century schoolbook", serif }
p { font: bold italic large Palatino, serif }
p { font: normal small-caps 120%/120% fantasy }
p { font: oblique 12pt "Helvetica Nue", serif; font-stretch: condensed }

İkinci kuraldaki yüzdelik değer ('80%') yazıtipi yüksekliği olup ebeveyn elemanın yazıtipi yüksekliğini ölçüt alır. Üçüncü kuraldaki yüzdelik değer ('110%') ise satır yüksekliği olup elemanın kendi yazıtipi yüksekliğini ölçüt alır.

İlk üç kural font-variant ve font-weight için değer belirtmez, dolayısıyla bu nitelikler ilk değerlerini (normal) alırlar. "new century schoolbook" yazıtipi aile adının boşluk içerdiğine ve bu yüzden tırnak içine alınmış oluşuna dikkat ediniz. Dördüncü kural, font-weight niteliğine bold, font-style niteliğine italic değerlerini doğrudan, font-variant niteliğine normal değerini dolaylı olarak atar.

Beşinci kural font-variant (small-caps), the font-size (ebeveynin yazıtipi yüksekliğinin %120'si), line-height (yazıtipi yüksekliğinin %120'si) ve font-family (fantasy) niteliklerine atama yapar. Kuraldaki normal değeri kalan iki niteliğe uygulanır: font-style ve font-weight.

Altıncı kuraldaki ilk bildirim font-style, font-size ve font-family niteliklerine doğrudan değer atarken diğer niteliklere ilk değerlerini atar. font-stretch niteliğine font kestirme niteliği ile değer atanamadığından niteliğe değeri kendisi üzerinden condensed olarak atanmıştır.

Aşağıdaki değerler sistem yazıtiplerine atıf yapar:

caption

Bir başlığı olan pencere gereçlerinde (düğmeler, pencereler gibi) başlıkta kullanılacak yazıtipi.

icon

Simge yaftalarında kullanılan yazıtipi.

menu

Menülerde kullanılan yazıtipi.

message-box

İleti penceresi içeriğinde kullanılan yazıtipi

small-caption

Küçük gereçleri yaftalamakta kullanılan yazıtipi.

status-bar

Pencere durum çubuğunda kullanılan yazıtipi

Sistem yazıtipleri oldukları gibi sadece anahtar sözcükleri ile belirtilebilir; yani, bu anahtar sözcüklerden birini belirtmekle aynı anda aile, yükseklik, kalınlık, biçem, vs. belirtilmiş olur. Bu değerler sonradan istenirse değiştirilebilir. Belirtilen karakteristiklerin bazılarının bulunmadığı platformlarda kullanıcı arayüzü bunlara uygun değerleri atamalıdır (örneğin, small-caption yazıtipi yerine caption yazıtipinin küçüğünü veya öntanımlı yazıtipini atamak gibi). Bir sistem yazıtipi için, normal yazıtiplerindeki gibi, işletim sisteminin kullanıcı tercihine bırakmadığı yazıtipi niteliklerine ilk değerleri atanır.

font niteliğinin neden bir yaklaşık kestirme nitelik olduğu şöyle açıklanabilir: sistem yazıtipleri sadece bu nitelik ile belirtilebilir, dolayısıyla bu nitelik yazarlara alt niteliklerinden fazlasını sunar. Bununla birlikte, font-weight gibi ayrı ayrı nitelikler değerlerini, sistem yazıtipi için belirtilmiş değerlerden biri olarak alırlar ve bu değerleri her kullanıcı sistemden değiştirebilir, biçembentle değil.

Örnek:

button { font: 300 italic 1.3em/1.7em "FB Armada", sans-serif }
button p { font: menu }
button p em { font-weight: bolder }

font niteliği kestirme nitelik olduğundan temsil ettiği niteliklerden değer belirtilmeyenlere ilk değerlerini atar, bu bakımdan aşağıdaki iki kural eşdeğerdir:

button p { font: 600 9pt Charcoal }

button p {
  font-style: normal;
  font-variant: normal;
  font-weight: 600;
  font-size: 9pt;
  line-height: normal;
  font-family: Charcoal
}

15.2.6 Soysal yazıtipi aileleri

Soysal yazıtipi aileleri bir son çare mekanizmasıdır. Biçembent yazarının belirttiği yazıtiplerinin hiçbirinin bulunamaması halinde başvurulacak son çare olarak hizmet verirler. En iyi dizgisel denetim için biçembentlerde belli isimlerdeki yazıtipleri kullanılmalıdır.

Soysal yazıtipi ailelerinin beşi de tüm BB gerçeklenimlerinde mevcutludur (beşininin de beş ayrı yazıtipine eşlenmeleri zorunlu değildir). Kullanıcı arayüzleri soysal yazıtipi aileleri için, mevcut teknolojinin izin verdiği ölçüde her ailenin kendi özelliklerine uygun, makul öntanımlı seçimler sağlamalıdırlar.

Kullanıcı arayüzleri soysal yazıtiplerine uygun seçimleri yapabilmelerini kullanıcılarına kolaylaştırmalıdırlar.

15.3.1 Yazıtipi tanımları ve @font-face

Yazıtipi tanımlama yazarın yazıtipi belirtimi ile yazıtipi verisi arasında bir köprü sağlar. Yazıtipi verisi metni biçimlemek ve karakterlerle eşleşen soyut motifleri, yani biteşlemlerini veya oranlanabilir çizimlerini oluşturmak için gereken veridir. Yazıtipleri biçembent nitelikleri ile belirtilir.

Yazıtipi tanımı yazıtipi veritabanına ekli olup uygun yazıtipi verisinin seçiminde kullanılır. Yazıtipi tanımı tanımlayıcılar içerir; bu tanımlayıcılar yazıtipinin Genel Ağ'da bulunacağı yer, yazıtipi verisinin özellikleri gibi tanımlar içerir. Ayrıca, biçembent yazıtipi niteliklerini belli bir yazıtipi verisiyle eşlemek için de gereklidir. Bir yazıtipi tanımının ayrıntı seviyesi, yazıtipi adından bir motif genişlikleri listesine kadar çeşitlilik gösterebilir.

Yazıtipi tanımlayıcıları üç sınıfa ayrılabilir:

1. Yazıtıpinin BB kullanımı ile yazıtipi tanımı arasında ilişki kuranlar (bunlar, BB yazıtipi nitelikleri ile aynı isimdedirler),

2. yazıtipi verisinin temin edileceği tanım-yerini belirtenler,

3. Yazıtipinin veri özelliklerini belirtenler; bunlar yazıtipi tanımı ile yazıtipi verisini ilişkilerdirirler.

Tüm yazıtipi tanımlayıcıları @font-face @-kuralı ile belirtilir. Sözdizimi şöyledir:

@font-face { yazıtipi-tanımı }

Burada yazıtipi-tanımı şu biçimdedir:

tanımlayıcı: değer;
tanımlayıcı: değer;
[...]
tanımlayıcı: değer;

Her @font-face kuralı, her yazıtipi için dolaylı ya da dolaysız bir değer belirtir. Bunların değerleri, bu belirtimde her tanımlayıcıda ilk değerleri listelenen kurallarda doğrudan belirtilmezler. Bu tanımlayıcılar sadece tanımlandıkları @font-face kuralı bağlamında uygulanırlar; belge dil elemanlarına uygulanmazlar. Bu bakımdan, hangi elemana hangi tanımlayıcı uygulanır veya çocuk elemanlar neleri miras alırlar gibi şeyler tanımlayıcılar için sözkonusu değildir.

Kullanılabilecek yazıtipi tanımlayıcılar bu belirtimin sonraki bölümlerinde açıklanmıştır.

Örnek:

Burada 'Robson Celtic' yazıtipi bir HTML belge içindeki bir biçembentte tanımlanmıştır:

<!DOCTYPE HTML PUBLIC "-//W3C//DTD HTML 4.0//EN">
<html>
  <head>
    <title>Yazıtipi denemesi</title>
    <style type="text/css" media="screen, print">
      @font-face {
        font-family: "Robson Celtic";
        src: url("http://site/fonts/rob-celt")
      }
      h1 { font-family: "Robson Celtic", serif }
    </style>
  </head>
  <body>
    <h1>Bu başlık Robson Celtic kullanarak gösterildi</h1>
  </body>
</html>

Biçembent (<style> elemanı altında), tüm <h1> elemanlarında 'Robson Celtic' yazıtipi ailesinin kullanılmasına belirten bir BB kuralı içermektedir.

Bir BB1 gerçeklenimi, aile adı ve diğer nitelikleri 'Robson Celtic' ile eşleşen bir yazıtipi arayacak ve böyle bir yazıtipi bulamazsa kullanıcı arayüzüne özgü bir son çare serif yazıtipini (mevcutlu olanı) kullanacaktır.

BB2'yi gerçekleyen bir kullanıcı arayüzü ise, önce 'Robson Celtic' ailesini tanımlayan bir yazıtipi tanımı aramak için @font-face kurallarını inceleyecektir. Bu örnekte, bir kural böyle bir eşleşmeyi içermektedir. Bu kural çok fazla yazıtipi verisi içermese de belgenin oluşturulması için gereken yazıtipinin alınacağı bir tanım-yeri belirtmektedir. İndirilen yazıtipi başka uygulamalar için de yararlı olabilecektir. Eğer uygun bir @font-face kuralı bulunamasaydı kullanıcı arayüzü bir BB1 gerçekleniminin yaptığını yapacaktı.

Eğer 'Robson Celtic' yazıtipi istemci sistemde kurulu olsaydı, bu kural yazıtipinin kurulu kopyası için Yazıtipi eşleme algoritması bölümünde açıklandığı gibi kullanıcı arayüzünün kendi yazıtipi veritabanına bir girdi eklemesine sebep olurdu. Bu örnekte, kurulu kopya indirilebilir kopyadan önce eşleşirdi.

@font-face kuralını anlamayan BB1 gerçeklenimleri, kaşlı ayraçlar arasında kalan herşeyi yoksayacaklardır. Bu @-kuralı BB'nin ileriye uyumlu çözümleme gereksinimleri ile uyumludur. Çözümleyiciler bu kuralları hata vermeksizin yoksayabilirler.

Yazıtipi verisinden ayrı olarak yazıtipi tanımlayıcıların da olması yazıtipi seçimi ve/veya ikamesinin mamkün olması dışında başka yararları da vardır. Yazıtipi tanımlayıcıları üzerinde kopyalayarak çoğaltma kısıtlamaları ve verilerin korunması yazıtipi verisinin tamamı üzerindekinden çok daha zayıf olabilir. Bu bakımdan, bir çok belge tarafından ortaklaşa kullanılan bir biçembentte belirtilmişse yazıtipi tanımını yerel olarak kurmak veya en azından bir yerel depoda bulundurmak mümkün olabilir; bu, yazıtipi tanımının tamamına Genel Ağ'dan ismiyle bir kereden fazla erişilebilir olmasına gerektirmez.

Eğer bir yazıtipi tanımlayıcı birden fazla belirtilmişse son tanımlayıcı dışındakiler yoksayılır.

Ayrıca, tanınmayan veya kullanıcı arayüzüne yararsız olan yazıtipi tanımlayıcılarını kullanıcı arayüzlerinin yoksayması gerekir. BB'nin ileri sürümlerinde daha iyi yazıtipi ikamesi, eşleşmesi veya bireşimi sağlamak için yeni tanımlayıcılar eklenebilir.

15.3.2 Yazıtipi seçimi için tanımlayıcılar: font-family, font-style, font-variant, font-weight, font-stretch ve font-size

Aşağıdaki tanımlayıcılar kaşı düştuklerı BB2 yazıtipi nitelikleri ile aynı isme sahiptirler ve tek bir değer alabilecekleri gibi virgüllerle ayrılmış birden fazla değer alabilirler.

Bu listedeki değerler, aksi açıkça belirtilmedikçe, karşı düştükleri BB2 niteliğininkiyle aynıdır. Eğer tek bir değer varsa eşleşme bu değerle olur. Bir listeyse listedeki her değerle eşleşme aranır. @font-face etki alanında belirtilmeyen tanımlayıcılar için ilk değerleri kullanılır.

Bu tanımlayıcı bir yazıtipinin yazıtipi ailesi adı için olup font-family niteliğiyle aynı değerleri alır.

Bu tanımlayıcı bir yazıtipinin biçemi için olup virgül ayraçlı bir değer listesi kabul etmesi dışında font-style niteliğiyle aynı değerleri alır.

Bu yazıtipinin bir yazıtipi ailesinin small-caps üyesi olup olmadığını biçembentte belirtmek için kullanılır. Virgül ayraçlı bir değer listesi kabul etmesi dışında font-variant niteliğiyle aynı değerleri alır.

Not:

Latin yazıtipleriyle tutarlılık sağlamak için Kril pryamoĭ yazıtiplerine small-caps değerli bir font-variant ataması yapıyabilir (ve yoldaşı kursiv yazıtipi için de aynı sebeple italic değerli bir font-style ataması yapıyabilir).

Bu tanımlayıcı yazıtipi ailesinin diğer fertlerine göre bir yazıtipi kalınlığı tanımı sağlar. Aşağıda belirtilen üç şık haricinde font-weight niteliği ile aynı değerleri alır:

1. Görelilik belirten anahtar sözcüklere (bolder, lighter) izin verilmez.

2. Birden fazla kalınlıkta yazıtipi içeren aileler için virgül ayraçlı değer listesine izin verilir.

3. Herhangi bir kalınlıktaki bir yazıtipinin uyacağını belirtmek üzere ek olarak all anahtar sözcüğüne izin verilmiştir.

Bir yazıtipinin aynı ailedeki diğer yazıtiplerinden ne kadar daha dar veya daha geniş olacağını belirtir. Aşağıda belirtilen üç şık haricinde font-stretch niteliği ile aynı değerleri alır:

• Görelilik belirten anahtar sözcüklere (wider, narrower) izin verilmez.
• Virgül ayraçlı değer listesine izin verilir.
• all anahtar sözcüğüne izin verilmiştir.

Yazıtipi için sağlanan yükseklikler için tanımlayıcıdır. Göreli ve mutlak uzunluk değerlerine izin veren font-size niteliğinin aksine, sadece mutlak uzunluk birimlerine izin verilir. Virgül ayraçlı mutlak uzunluk listesine de izin verilmiştir.

Çoğu ölçeklenebilir yazıtipi için ilk değer olarak all daha uygundur, dolayısıyla bu tanımlayıcı aslında biteşlemli yazıtipleri ve yükseklikleri belli bir aralıkla sınırlanmış ölçeklenebilir yazıtipleri içindir.

15.3.3 Yazıtipi verilerini vasıflandırılma tanımlayıcıları: unicode-range

Aşağıdaki tanımlayıcının bir yazıtipi tanımı içinde belirtilmesi isteğe bağlı olsa da belli karakterleri oluşturmak için yeterli motifleri içermeyen bir yazıtipini indirmekten veya denemekten kaçınmak için kullanılır.

Bu tanımlayıcı yazıtipince kapsanmış ISO 10646 karakter aralığını belirtmek içindir.

unicode-aralığı değeri, ISO 10646'daki ([ISO/IEC 10646]) karakter kodlarının konumlarını belirten onaltılık sayıların önüne "U+" getirilerek kullanılır.

Örneğin, U+015E ISO 10646 karakteri 'Türkçe Ş harfi'dir. Temel Çokdilli Tablo (Basic Multilingual Plane) dışında kalan değerler için, karakter kodunun başına tablo numarasına denk düşen rakam eklenir. Örneğin, U+A1234 10. tabloda onaltılık kodu 1234 olan karakteri belirtir. Bu belgenin yazımı sırasında Temel Çokdilli Tablo dışında herhangi bir karakter atanmış değildi. Sayının başındaki sıfırları (0000004D gibi) geçerlidir ama gerekli değillerdir.

Bu tanımlayıcının ilk değeri sadece U+0-FFFF aralığına düşen Temel Çokdilli Tabloyu değil ISO 10646'nın tüm içeriğini kapsar. Bu bakımdan ilk değerde yazıtipinin ISO 10646'daki herhangi bir yerinden karakterin motifi belirtilebilir. unicode-range için bir değer belirtilmesi, belli bir aralıkla sınırlandığında bu karakterleri içeren bir yazıtipinin bulunması bakımından aramayı verimli kılar. Bu aralık dışında kalan karakterler için arama yapılması gerekmez.

Değrlerin içereceği rakam sayısı isteğe bağlıdır. Herhangi bir tek rakam anlamına gelen '?' karakteri ile tek bir değer bir aralık belirtmek için kullanılabilir:

unicode-range: U+20A7

'?' olmaksızın - Tek bir karakter konumu belirtir (para simgesi olarak İspanyol Pezetası).

unicode-range: U+215?

tek '?' ile - 2150 - 215F aralığını belirtir.

unicode-range: U+00??

iki '?' ile - 0000 - 00FF aralığını (Latin-1) belirtir.

unicode-range: U+E??

iki '?' ile - 0E00 - 0EFF aralığını (Lao yazısı) belirtir.

Bir sayı çifti aralarına tire imi konarak geniş bir aralığı belirtmek için kullanılabilir. Örnek:

unicode-range: U+AC00-D7FF

AC00 - D7FF aralığını (Hangul Heceleri bölgesi) belirtir.

Çok sayıda birbirinin devamı niteliğinde olmayan aralıklar aralarına virgül konarak belirtilebilir. BB'deki diğer virgül ayraçlı listelerdeki gibi virgülün öncesi ve sonrasındaki boşluk karakterleri yoksayılır. Örnek:

unicode-range: U+370-3FF, U+1F??

0370 - 03FF aralığına (Modern Yunan) ek olarak 1F00 - 1FFF (Çok perdeli eski Yunan) aralığını içerir.

unicode-range: U+3000-303F, U+3100-312F, U+32??, U+33??, U+4E00-9FFF, U+F9000-FAFF, U+FE30-FE4F

Bu çok büyük gibi görünen aralık aslında sadece ISO 10646'daki Çince karakterleri içerir, Japonca ve Korece karakterler bile yoktur. 3000 - 303F aralığı (CJK sembolleri ve noktalama) artı 3100 - 312F (Bopomofo) artı 3200 - 32FF (kapsanan CJK harfleri ve aylar) artı 3300 - 33FF (CJK uyumluluk bölgesi) artı 4E00 - 9FFF (CJK birleştirilmiş kavramsal simgeler) artı F900 - FAFF (CJK uyumlu kavramsal simgeler) artı FE30 - FE4F (CJK uyumluluk biçimleri).

Bir Çince yazıtipi için daha kısa bir gösterim şöyle olurdu:

unicode-range: U+3000-33FF, U+4E00-9FFF

unicode-range: U+11E00-121FF

1. tablodaki 1E00 - 21FF aralığı Aztekçe karakterler için teklif edilmiş bir bölgedir.

unicode-range: U+1A00-1A1F

1A00 - 1A1F aralığı eski İrlanda Ogam karakterleri için teklif edilmiş bir bölgedir.

15.3.4 Sayısal değer tanımlayıcısı: units-per-em

Aşağıdaki tanımlayıcı ile 1 em'in kaç birim uzunlukta olacağı belirtilir. Bu birimler, çeşitli uzunlukları belirtmek için units-per-em tanımlayıcısına bağımlı diğer tanımlayıcılar tarafından kullanılır.

Bu tanımlayıcı, boşluklarına motiflerin yerleştirildiği tasarım ızgarasını oluşturan em karelerin kenar uzunluğunu belirtmek için kullanılır.

15.3.5 Kaynak tanımlayıcısı: src

Bu tanımlayıcı, yazıtipinin yerel olarak kurulu mu? yoksa, indirilebilir bir yazıtipi mi? olduğuna bağlı olarak, asıl yazıtipi verisine atıf yapmak için gerekir.

Bu tanımlayıcının değeri, yerel olarak kurulu yazıtipi isimlerinin ve/veya yazıtipinin indirileceği yerin belirtildiği, bunlar arasında öncelik belirtmeye imkan veren virgül ayraçlı bir listedir. Yazıtipinin indirileceği yer, bir Genel Ağ hiper adresidir (tanım-yeri). Eğer yazıtipinin indirilmesi gerekiyorsa bu değer gereklidir. Yazıtipi kaynağının eksiksiz bir yazıtipi verisi olması gerekmez, o anki sayfanın veya bazı sayfaların oluşturulması için gerekli bazı ek motifleri içeriyor da olabilir.

Genel ağ hiper adresi bir tanım yeri olarak belirtilir. Bunun ardından istenirse, bu adresten alınacak yazıtipi kaynağının biçimiyle ilgili ipuçları belirtilebilir. Bu bilgi istemci tarafından, kullanımının uygun olmayacağı biçimlerdeki yazıtiplerine yapılacak atıflardan kaçınmak için kullanılmalıdır. Herhangi bir hiper metin adresindeki gibi bu atıflarda başka biçimler mevcut olabilir, fakat, istemcinin neyin daha iyi olacağı konusunda fikir sahibi olması sağlanabilir. Bu, dosya ismi uzantılarına bakarak kaynağı çözümlemeye çalışmaktan daha sağlıklı olacaktır.

Biçim ipucu bildik yazıtipi biçimlerini ifade eden biçim dizgelerinden oluşan virgül ayraçlı bir liste içerir. Kullanıcı arayüzü desteklediği yazıtipi biçimlerinin isimlerini tanıyacak ve tanımadığı biçimlerdeki yazıtiplerini indirmekten kaçınacaktır.

Biçim dizgeleri için bir ön liste bu belirtim tarafından tanımlanmıştır. Bu liste çeşitli platformlarda çalışan gerçeklenimler tarafından kullanılan biçimlerden derlenmiştir:

Tanım-yeri, @font-face'i içeren biçembendin bulunduğu yere göre çözümleneceği durumda BB'deki diğer tanım-yerleri gibi kısmen belirtilebilir.

Yerelde kurulu tam-yazıtipi-adı yerelde kurulu bir yazıtipinin tam yazıtipi adıdır. Tam yazıtipi adı işletim sisteminin raporladığı isim olup çoğunlukla yazıtipinin istemci biçembentleri, tarayıcının öntanımlı biçembentleri ve yerel ağdaki yazar biçembentlerinde kullanılan ismidir. bold, italic, underline gibi süslemeler çoğunlukla yazıtipi ailesinin farklılaştırılmış yazıtipi motiflerinden oluşur. Tam yazıtipi adları ile ilgili daha ayrıntılı bilgi edinmek için aşağıdaki Tam yazıtipi adı bölümüne bakınız.

tam-yazıtipi-adı gösterimine karşılık olarak belirtilen tam yazıtipi adı boşluk ve noktalama işaretleri gibi her türlü karakteri içerebileceğinden tırnak içine alınmalı ve ayrıca local( ile ) arasına yazılmalıdır.

Örnek:

src: url("http://foo/bar")

Yazıtipi biçimi hakkında bilgi içermeyen bir tam yazıtipi adı tanım-yeri.

src: local("BT Century 751 No. 2 Semi Bold Italic")

Yerelde kurulu belli bir yazıtipine atıf yapılıyor.

src: url("../fonts/bar") format("truedoc-pfr")

Bir yazıtipinin TrueDoc biçimlisi için göreli tanım-yeri.

src: url("http://cgi-bin/bar?stuff") format("opentype", "intellifont")

OpenType ve Intellifont biçimlerinde yazıtipi üreten bir betiğe gönderme yapan bir tam tanım-yeri.

src: local("T-26 Typeka Mix"), url("http://site/magda-extra") format("type-1")

Burada yazıtipi için iki seçenek belrtilmiş; ilkinde yerelde kurulu bir yazıtipine, ikincisinde ise Type 1 biçiminde mevcut bir indirilebilir yazıtipine gönderme var.

Yerelde kurulu yazıtiplerine erişim tam-yazıtipi-adı üzerinden mümkündür. Bu gösterim için belirtilecek bir yazıtipi adı ne tamamen eşsizdir, ne de tamamen platform veya yazıtipi biçimine bağımlıdır; ancak, yerelde kurulu bir yazıtipini tanımlamanın en iyi yoludur. Yazıtipi ismi ile birlikte tamalayıcı motiflere gönderimler kullanılabilir. Bu, bazı motifleri içeren bir yazıtipi için ISO 10646 karakter konumları belirtilerek yapılabilir (bkz, unicode-range).

15.3.6 Eşleşme tanımlayıcılar: panose-1, stemv, stemh, slope, cap-height, x-height, ascent, and descent

Bu tanımlayıcıların bir BB2 tanımında kullanımları isteğe bağlıdır. Yazar tarafından akıllı yazıtipi eşleme veya yazıtipi ayarlaması yapılmak istenmesi durumuna kullanılabilir.

Panose-1 sayıları için bir tanımlayıcı olup boşluk karakterleri ile ayrılmış on adet onluk tamsayıdan oluşur. Bunun böyle belirtilmesinin sebebi Panose-1 sisteminin bir eşleşme değerleri silsilesi olarak belirtilebilmesidir. İlk değer olarak sıfır verildiği takdirde bu "herhangi biri" anlamına gelir ve tüm yazıtipleri ile eşleşme sağlanır. Panose-1 tanımlayıcılarının kullanımı Latin yazıtipleri sözkonusu olduğunda şiddetle önerilir. Ayrıntılı bilgi için Meaning of the Panose Digits bölümüne bakınız.

Gövde yüksekliği için tanımlayıcıdır. Değer tanımsızsa tanımlayıcı eşleşme için kullanılmaz. Tanımlayıcının kullanıldığı durumda units-per-em tanımlayıcı da kullanılmalıdır.

Gövde genişliği için tanımlayıcıdır. Değer tanımsızsa tanımlayıcı eşleşme için kullanılmaz. Tanımlayıcının kullanıldığı durumda units-per-em tanımlayıcı da kullanılmalıdır.

Düşey hat açısı için tanımlayıcıdır.

Büyük harf motiflerinin yüksekliği için tanımlayıcıdır. Değer tanımsızsa tanımlayıcı eşleşme için kullanılmaz. Tanımlayıcının kullanıldığı durumda units-per-em tanımlayıcı da kullanılmalıdır.

Küçük harf motiflerinin yüksekliği için tanımlayıcıdır. Değer tanımsızsa tanımlayıcı eşleşme için kullanılmaz. Tanımlayıcının kullanıldığı durumda units-per-em tanımlayıcı da kullanılmalıdır. Bu tanımlayıcı, font-size-adjust niteliğinin kullanıldığı durumda çok yararlı olabilir. Çünkü, aday yazıtiplerinin z değerlerinin hesaplanması hem yazıtipi yüksekliğinin hem de x-yüksekliğinin bilinmesini gerektirir. Bu tanımlacının da belirtilmesi bu bakımdan önerilmektedir.

Azami aksansız yükseklik için tanımlayıcıdır. Değer tanımsızsa tanımlayıcı eşleşme için kullanılmaz. Tanımlayıcının kullanıldığı durumda units-per-em tanımlayıcı da kullanılmalıdır.

Azami aksansız derinlik için tanımlayıcıdır. Değer tanımsızsa tanımlayıcı eşleşme için kullanılmaz. Tanımlayıcının kullanıldığı durumda units-per-em tanımlayıcı da kullanılmalıdır.

15.3.7 Bireşim tanımlayıcılar: widths, bbox ve definition-src

Bir yazıtipinin bireşimi denince, belirtilen yazıtipinin en azından genişlik ölçülerinde bir eşleşme olduğu anlaşılır. Bu bakımdan bireşim sözkonusu olduğunda bu ölçü bilgisi elimizde olmalıdır. Benzer şekilde, asıl yazıtipi yüklendiği takdirde içeriğin yeniden oluşturulmasını önlemek için aşamalı oluşturmada da genişlik ölçüleri gerekir. Asıl yazıtipi yüklenebilir hale gelmiş olsa bile, ikamesi kullanılır. Aşağıdaki tanımlayıcıların bir biçembentte kullanımları isteğe bağlı olsa da eğer yazar tarafından yazıtipi bireşimi istenmişse bazıları gerekli olabilir. Bu tanımlayıcıların herhangi birinin varlığı tasarlanan yazıtipine daha iyi ve daha hızlı bir yaklaşım üretmekte kullanılabilecektir.

Bu tanımlayıcılardan en önemlileri widths ve bbox tanımlayıcıları olup, asıl yazıtipi yüklenebilir hale geldiğinde metnin yeniden oluşturulmasını önlemekte kullanılırlar. Buna ek olarak, asıl yazıtipinin daha iyi bireşimini sağlamak için eşleşme için kullanılan tanımlayıcılardan bir kısmı kullanılabilir.

Motif genişlikleri için tanımlayıcıdır. Değer, hemen ardından bir veya daha fazla motif genişliğinin belirtildiği unicode-aralığı değerlerinin virgül ayraçlı bir listesidir. Bu tanımlayıcının kullanıldığı durumda units-per-em tanımlayıcı da kullanılmalıdır.

Eğer unicode-aralığı belirtilmezse, tüm karakterleri kapsayan U+0-7FFFFFFF aralığının ve bunların motiflerinin belirtildiği varsayılır. Yeterince motif genişliği belirtilmemişse son belirtilen listenin kalanı için yinelenir. Gereğinden fazla genişlik belirtilmişse fazlalıklar yoksayılır.

Örnek:

widths: U+4E00-4E1F 1736 1874 1692
widths: U+1A?? 1490, U+215? 1473 1838 1927 1684 1356 1792
    1815 1848 1870 1492 1715 1745 1584 1992 1978 1770

İlk örnekte 4E00'dan 4E1F'ye kadar 32 karakterlik bir aralık belirtilmiştir. İlk karaktere (4E00) karşı düşen motifin genişliği 1736, ikincisi 1874, üçüncüsü ise 1692 olacaktır. Yeterince genişlik sağlanmadığından listenin kalanı için son genişlik kullanılacaktır. İkinci örnek, 256 motiflik bir aralığın tamamına tek bir genişlik (1490) belirtirken, 16 motiflik başka bir aralıktaki her motif için genişlikleri ayrı ayrı belirtmektedir.

Bu tanımlayıcı, tek bir karaktere karşılık çok sayıda motifin bulunduğu veya çok sayıda karakterden oluşan birleşik motifleri tanımlamakta kullanılamaz. Bu bakımdan bu tanımlayıcı sadece bağlamsal bir biçimleri olmayan ve zorunlu birleşik motifleri olmayan karakter kümeleri için kullanılabilir. Bununla birlikte bu durumlarda hala yararlı olabilir. Bir çoklu motife bir veya çok sayıda karakterin eşlenmesini gerektiren karakter kümelerinde, mevcut yazıtipi bireşimini etkin kılmak için kullanılamaz ama yazıtipinin indirilmesi veya akıllı eşleme için kullanılabilir.

En büyük motif çerçevesi için tanımlayıcıdır. Değer virgül ayraçlı dört sayılık bir listedir. Yazıtipinin tamamı için motif çerçevesinin sırasıyla: sol alt x, sol alt y, sağ üst x, sağ üst y koordinatlarıdır.

Yazıtipi tanımlayıcıları biçembentteki yazıtipi tanımı içinde yer alabileceği gibi bir tanım-yeri ile belirtilen ayrı bir yazıtipi tanımlama kaynağında da yer alabilirler. İkinci yaklaşım, aynı yazıtipine çok sayıda biçembent tarafından atıfta bulunulduğunda ağ trafiğini düşürmekte yararlı olabilir.

15.3.8 Hizalama tanımlayıcılar: baseline, centerline, mathline ve topline

Belirtilmeleri isteğe bağlı olan bu tanımlayıcılar farklı yazıtiplerini hizalamakta kullanılır.

Alt Taban Çizgisi için tanımlayıcıdır. Tanımlayıcının sıfıdan farklı bir değerle kullanıldığı durumda units-per-em tanımlayıcı da kullanılmalıdır.

Orta Taban Çizgisi için tanımlayıcıdır. Değer tanımsızsa, kullanıcı arayüzü aksanlı ve kuyruklu yüksekliklerin orta noktaları gibi çeşitli ampirik yaklaşımlar yapabilir. Bu tanımlayıcının kullanıldığı durumda units-per-em tanımlayıcı da kullanılmalıdır.

Matematiksel Taban Çizgisi için tanımlayıcıdır. Değer tanımsızsa, kullanıcı arayüzü orta taban çizgisini kullanabilir. Bu tanımlayıcının kullanıldığı durumda units-per-em tanımlayıcı da kullanılmalıdır.

Tepe Taban Çizgisi için tanımlayıcıdır. Değer tanımsızsa, kullanıcı arayüzü aksanlı yükseklik gibi yaklaşık değerler kullanabilir. Bu tanımlayıcının kullanıldığı durumda units-per-em tanımlayıcı da kullanılmalıdır.

15.3.9 Örnekler

Örnek:

Şöyle bir yazıtipi listesi verilmiş olsun:

Swiss 721 light	ince ve ince eğik
Swiss 721 medium	normal ve eğik normal
Swiss 721 heavy	kalınca ve eğik kalınca
Swiss 721 black	çok kalın, eğik çok kalın ve çok çok kalın
Swiss 721	normal genişlikte; kalın, eğik ve eğik kalın
Swiss 721 Condensed	dar; kalın, eğik ve eğik kalın
Swiss 721 Expanded	geniş; kalın, eğik ve eğik kalın

Yazıtipini indirmek için aşağıdaki yazıtipi tanımları kullanılabilir.

@font-face {
    font-family: "Swiss 721";
    src: url("swiss721lt.pfr"); /* Swiss 721 ince */
    font-style: normal, italic;
    font-weight: 200;
}
@font-face {
    font-family: "Swiss 721";
    src: url("swiss721.pfr"); /* Swiss 721 normal genişlik */
}
@font-face {
    font-family: "Swiss 721";
    src: url("swiss721md.pfr"); /* Swiss 721 normal kalınlık */
    font-style: normal, italic;
    font-weight: 500;
}
@font-face {
    font-family: "Swiss 721";
    src: url("swiss721hvy.pfr"); /* Swiss 721 kalınca */
    font-style: normal, italic;
    font-weight: 700;
}
@font-face {
    font-family: "Swiss 721";
    src: url("swiss721blk.pfr"); /* Swiss 721 çok kalın */
    font-style: normal, italic;
    font-weight: 800,900; /* 900 ağırlıklı eğik yazıtipi yoktur */
}
@font-face {
    font-family: "Swiss 721";
    src: url(swiss721.pfr); /* Swiss 721 dar */
    font-stretch: condensed;
}
@font-face {
    font-family: "Swiss 721";
    src: url(swiss721.pfr); /* Swiss 721 geniş */
    font-stretch: expanded;
}

15.4.1 Yazıtipi özelliklerine giriş

Bu bölümde, farklı platformlardan Genel Ağ'a erişen istemci tarafın yazıtipi eşleştirmesi, yazıtipi bireşimi yaparken veya yazıtipi indirirken yararlı olan yazıtipi özellikleri listelenmiştir. Yazıtipi verisinin ortamda gömülü olduğu durumlar hariç sanaldokuda yazıtipi kullanma gereksinimi bulunan her ortam için bu veri yararlı olabilir.

Bu özellikler yazıtiplerini tanmlamakta kullanılır. Bunlar biçembentlere veya BB'ye özgü değillerdir. BB'de her özellik bir yazıtipi tanımlayıcı tarafından açıklanmıştır. Bu özellikler ayrıca, VRML düğümlerine, CGM Uygulama Yapılarına, Java Programlama Arayüzüne veya başka biçembent dillerine de uygun olabilir. Bir ortam tarafından alınan ve bir vekil arabelleğinde saklanan yazıtipleri, sistemler.

Bu tür ortamların bazıları:

• 2 boyutlu vektörel biçimler

  • Computer Graphics Metafile
  • Simple Vector Format

• ^ boyutlu çizgesel biçimler

  • VRML
  • 3DMF

• Gömülü nesne teknolojileri

  • Java
  • Active-X
  • Obliq

15.4.2 Tam yazıtipi adı

This is the full name of a particular face of a font family. It typically includes a variety of non-standardized textual qualifiers or adornments appended to the font family name. It may also include a foundry name or abbreviation, often prepended to the font family name. It is only used to refer to locally installed fonts, because the format of the adorned name can vary from platform to platform. It must be quoted.

For example, the font family name of the TrueType font and the PostScript name may differ in the use of space characters, punctuation, and in the abbreviation of some words (e.g., to meet various system or printer interpreter constraints on length of names). For example, spaces are not allow in a PostScript name, but are common in full font names. The TrueType name table can also contain the PostScript name, which has no spaces.

The name of the font definition is important because it is the link to any locally installed fonts. It is important that the name be robust, both with respect to platform and application independence. For this reason, the name should be one that is not application- or language-specific.

The ideal solution would be to have a name that uniquely identifies each collection of font data. This name does not exist in current practice for font data. Fonts with the same face name can vary over a number of descriptors. Some of these descriptors, such as different complements of glyphs in the font, may be insignificant if the needed glyphs are in the font. Other descriptors, such as different width metrics, make fonts with the same name incompatible. It does not seem possible to define a rule that will always identify incompatibilities, but will not prevent the use of a perfectly suitable local copy of the font data with a given name. Therefore, only the range of ISO 10646 characters will be used to qualify matches for the font face name.

Since a prime goal of the font face name in the font definition is to allow a user agent to determine when there is a local copy of the specified font data, the font face name must be a name that will be in all legitimate copies of the font data. Otherwise, unnecessary Web traffic may be generated due to missed matches for the local copy.

15.4.3 Emkare için koordinat birimleri

Certain values, such as width metrics, are expressed in units that are relative to an abstract square whose height is the intended distance between lines of type in the same type size. This square is called the em-kare and it is the design grid on which the glyph outlines are defined. The value of this descriptor specifies how many units the EM square is divided into. Common values are for example 250 (Intellifont), 1000 (Type 1) and 2048 (TrueType, TrueType GX and OpenType).

If this value is not specified, it becomes impossible to know what any font metrics mean. For example, one font has lowercase glyphs of height 450; another has smaller ones of height 890! The numbers are actually fractions; the first font has 450/1000 and the second has 890/2048 which is indeed smaller.

15.4.4 Orta Taban Çizgisi

Taban çizgisinin em-kare konumunu belirtir. Özellikle alt taban çizgisinin kullanıldığı Latin, Yunan ve Kril yazılardaki hizalamalarda kullanılır.

15.4.5 Yazıtipinin karakter kodlaması

Either explicitly or implicitly, each font has a table associated with it, the font encoding table, that tells what character each glyph represents. This table is also referred to as an encoding vector.

In fact, many fonts contain several glyphs for the same character. Which of those glyphs should be used depends either on the rules of the language, or on the preference of the designer.

In Arabic, for example, all letters have four (or two) different shapes, depending on whether the letter is used at the start of a word, in the middle, at the end, or in isolation. It is the same character in all cases, and thus there is only one character in the source document, but when printed, it looks different each time.

There are also fonts that leave it to the graphic designer to choose from among various alternative shapes provided. Unfortunately, CSS2 doesn't yet provide the means to select those alternatives. Currently, it is always the default shape that is chosen from such fonts.

15.4.6 Yazıtipi aile adı

This specifies the family name portion of the font face name. For example, the family name for Helvetica-Bold is Helvetica and the family name of ITC Stone Serif Semibold Italic is ITC Stone Serif. Some systems treat adornments relating to condensed or expanded faces as if they were part of the family name.

15.4.7 Motif genişlikleri

This is a list of widths, on the design grid, for the glyph corresponding to each character. The list is ordered by ISO10646 code point. Widths cannot usefully be specified when more than one glyph maps to the same character or when there are mandatory ligatures.

15.4.8 Gövde genişliği

This value refers to the dominant stem(gövde)) of the font. There may be two or more designed widths. For example, the main vertical stems of Roman characters will differ from the thin stems on serifed "M" and "N", plus there may be different widths for uppercase and lowercase characters in the same font. Also, either by design or by error, all stems may have slightly different widths.

15.4.9 Büyük harf motiflerinin yüksekliği

This measurement is the y-coordinate of the top of flat uppercase letters in Latin, Greek, and Cyrillic scripts, measured from the baseline. This descriptor is not necessarily useful for fonts that do not contain any glyphs from these scripts.

15.4.10 Küçük harf motiflerinin yüksekliği

This measurement is the y-coordinate of the top of unaccented, non-ascending lowercase letters in Latin, Greek and Cyrillic scripts, measured from the baseline. Flat-topped letters are used, ignoring any optical correction zone. This is usually used as a ratio of lowercase to uppercase heights as a means to compare font families.

This descriptor is not useful for fonts that do not contain any glyphs from these scripts. Since the heights of lowercase and uppercase letters are often expressed as a ratio for comparing different fonts, it may be useful to set both the lowercase and uppercase heights to the same value for unicameral scripts such as Hebrew, where for mixed Latin and Hebrew text, the Hebrew characters are typically set at a height midway between the uppercase and lowercase heights of the Latin font.

15.4.11 Alt Taban Çizgisi

This gives the position in the em square of the lower baseline. The lower baseline is used by Latin, Greek, and Cyrillic scripts for alignment, just as the upper baseline is used for Sanscrit-derived scripts.

15.4.12 Matematiksel Taban Çizgisi

This gives the position in the em square of the mathematical baseline. The mathematical baseline is used by mathematical symbols for alignment, just as the lower baseline is used for Latin, Greek, and Cyrillic scripts.

15.4.13 En büyük motif çerçevesi

The maximal bounding box is the smallest rectangle enclosing the shape that results if all glyphs in the font are placed with their origins coincident, and then painted.

If a dynamically downloadable font has been generated by subsetting a parent font, the bbox should be that of the parent font.

15.4.14 Azami aksansız yükseklik

This measurement, on the em square, is from the baseline to the highest point reached by any glyph, excluding any accents or diacritical marks.

15.4.15 Azami aksansız derinlik

This measurement, on the em square, is from the baseline to the lowest point reached by any glyph, excluding any accents or diacritical marks.

15.4.16 Panose-1 sayıları

Panose-1 is an industry standard TrueType font classification and matching technology. The PANOSE system consists of a set of ten numbers that categorize the key attributes of a Latin typeface, a classification procedure for creating those numbers, and Mapper software that determines the closest possible font match given a set of typefaces. The system could, with modification, also be used for Greek and Cyrillic, but is not suitable for unicameral and ideographic scripts (Hebrew, Armenian, Arabic, Chinese/Japanese/Korean).

15.4.17 ISO 10646 karakterleri aralığı

This indicates the glyph repertoire of the font, relative to ISO 10646 (Unicode). Since this is sparse (most fonts do not cover the whole of ISO 10646) this descriptor lists blocks or ranges that do have some coverage (no promise is made of complete coverage) and is used to eliminate unsuitable fonts (ones that will not have the required glyphs). It does not indicate that the font definitely has the required glyphs, only that it is worth downloading and looking at the font. See [ISO/IEC 10646] for information about useful documents.

This method is extensible to future allocation of characters in Unicode, without change of syntax and without invalidating existing content.

Font formats that do not include this information, explicitly or indirectly, may still use this characteristic, but the value must be supplied by the document or style sheet author.

There are other classifications into scripts, such as the Monotype system (see [MONOTYPE]) and a proposed ISO script system. These are not readily extensible.

Because of this, classification of glyph repertoires by the range of ISO 10646 characters that may be represented with a particular font is used in this specification. This system is extensible to cover any future allocation.

15.4.18 Tepe Taban Çizgisi

This gives the position in the em square of the top baseline. The top baseline is used by Sanscrit-derived scripts for alignment, just as the bottom baseline is used for Latin, Greek, and Cyrillic scripts.

15.4.19 Gövde yüksekliği

This is the width of vertical (or near-vertical) stems of glyphs. This information is often tied to hinting, and may not be directly accessible in some font formats. The measurement should be for the dominant vertical stem in the font because there might be different groupings of vertical stems (e.g., one main one, and one lighter weight one as for an uppercase M or N).

15.4.20 Düşey hat açısı

This is the angle, in degrees counterclockwise from the vertical, of the dominant vertical strokes of the font. The value is negative for fonts that slope to the right, as almost all italic fonts do. This descriptor may also be specified for oblique fonts, slanted fonts, script fonts, and in general for any font whose vertical strokes are not precisely vertical. A non-zero value does not of itself indicate an italic font.

15.5.1 Mapping font weight values to font names

The font-weight property values are given on a numerical scale in which the value '400' (or normal) corresponds to the "normal" text face for that family. The weight name associated with that face will typically be Book, Regular, Roman, Normal or sometimes Medium.

The association of other weights within a family to the numerical weight values is intended only to preserve the ordering of weights within that family. User agents must map names to values in a way that preserves visual order; a face mapped to a value must not be lighter than faces mapped to lower values. There is no guarantee on how a user agent will map font faces within a family to weight values. However, the following heuristics tell how the assignment is done in typical cases:

• If the font family already uses a numerical scale with nine values (as e.g., OpenType does), the font weights should be mapped directly.

• If there is both a face labeled Medium and one labeled Book, Regular, Roman or Normal, then the Medium is normally assigned to the '500'.

• The font labeled "Bold" will often correspond to the weight value '700'.

• If there are fewer then 9 weights in the family, the default algorithm for filling the "holes" is as follows. If '500' is unassigned, it will be assigned the same font as '400'. If any of the values '600', '700', '800', or '900' remains unassigned, they are assigned to the same face as the next darker assigned keyword, if any, or the next lighter one otherwise. If any of '300', '200', or '100' remains unassigned, it is assigned to the next lighter assigned keyword, if any, or the next darker otherwise.

There is no guarantee that there will be a darker face for each of the font-weight values; for example, some fonts may have only a normal and a bold face, others may have eight different face weights.

The following two examples show typical mappings.

Örnek:

Assume four weights in the "Rattlesnake" family, from lightest to darkest: Regular, Medium, Bold, Heavy.

First example of font-weight mapping

Available faces	Assignments	Filling the holes
"Rattlesnake Regular"	400	100, 200, 300
"Rattlesnake Medium"	500
"Rattlesnake Bold"	700	600
"Rattlesnake Heavy"	800	900

Örnek:

Assume six weights in the "Ice Prawn" family: Book, Medium, Bold, Heavy, Black, ExtraBlack. Note that in this instance the user agent has decided not to assign a numeric value to "Example2 ExtraBlack".

Second example of font-weight mapping

Available faces	Assignments	Filling the holes
"Ice Prawn Book"	400	100, 200, 300
"Ice Prawn Medium"	500
"Ice Prawn Bold"	700	600
"Ice Prawn Heavy"	800
"Ice Prawn Black"	900
"Ice Prawn ExtraBlack"	(none)

15.5.2 Yazıtipi eşleme örnekleri

Örnek:

The following example defines a specific font face, Alabama Italic. A panose font description and source URI for retrieving a truetype server font are also provided. Font-weight and font-style descriptors are provided to describe the font. The declaration says that the weight will also match any request in the range 300 to 500. The font family is Alabama and the adorned font name is Alabama Italic.

@font-face {
  src: local("Alabama Italic"),
       url(http://www.fonts.org/A/alabama-italic) format("truetype");
  panose-1: 2 4 5 2 5 4 5 9 3 3;
  font-family: Alabama, serif;
  font-weight:   300, 400, 500;
  font-style:  italic, oblique;
}

Örnek:

The next example defines a family of fonts. A single URI is provided for retrieving the font data. This data file will contain multiple styles and weights of the named font. Once one of these @font-face definitions has been dereferenced, the data will be in the UA cache for other faces that use the same URI.

@font-face {
  src: local("Helvetica Medium"),
       url(http://www.fonts.org/sans/Helvetica_family) format("truedoc");
  font-family: "Helvetica";
  font-style: normal
}
@font-face {
  src: local("Helvetica Oblique"),
       url("http://www.fonts.org/sans/Helvetica_family") format("truedoc");
  font-family: "Helvetica";
  font-style: oblique;
  slope: -18
}

Örnek:

The following example groups three physical fonts into one virtual font with extended coverage. In each case, the adorned font name is given in the src descriptor to allow locally installed versions to be preferentially used if available. A fourth rule points to a font with the same coverage, but contained in a single resource.

@font-face {
  font-family: Excelsior;
  src: local("Excelsior Roman"), url("http://site/er") format("intellifont");
  unicode-range: U+??; /* Latin-1 */
}
@font-face {
  font-family: Excelsior;
  src: local("Excelsior EastA Roman"), url("http://site/ear") format("intellifont");
  unicode-range: U+100-220; /* Latin Extended A and B */
}
@font-face {
  font-family: Excelsior;
  src: local("Excelsior Cyrillic Upright"), url("http://site/ecr") format("intellifont");
  unicode-range: U+4??; /* Cyrillic */
}
@font-face {
  font-family: Excelsior;
  src: url("http://site/excels") format("truedoc");
  unicode-range: U+??,U+100-220,U+4??;
}

Örnek:

This next example might be found in a UA's default style sheet. It implements the CSS2 generic font family, serif by mapping it to a wide variety of serif fonts that might exist on various platforms. No metrics are given since these vary among the possible alternatives.

@font-face {
  src: local("Palatino"),
          local("Times New Roman"),
          local("New York"),
          local("Utopia"),
          url("http://somewhere/free/font");
  font-family: serif;
  font-weight: 100, 200, 300, 400, 500;
  font-style: normal;
  font-variant: normal;
  font-size: all
}