Bugün özgür yazılım topluluğundaki en büyük eksiklik yazılım değildir; özgür yazılımların iyi özgür belgeler içermemesidir. Bizim en önemli yazılımlarımızın çoğu özgür başvuru kılavuzları ve tanıtıcı metinler ile gelmemektedir. Belgeleme her yazılım paketinin en önemli parçasıdır; önemli bir özgür yazılım paketi bir özgür kılavuz ve bir özgür öğretici ile gelmiyorsa bu büyük bir boşluktur. Günümüzde böyle bir sürü boşluk var.
Örnek olarak Perl'i ele alalım. Öğretici kılavuzların kullanımı normalde özgür değildir. Bu nasıl oldu? Bu kılavuzların yazarları özgür yazılım dünyasından onları dışlayan bazı sınırlamalar getirdiler: kopyalanamaz, değiştirilemez, kaynak dosyaları kullanılamaz.
Bu ne ilkti ne de son olacaktı. Bazan, bir GNU kullanıcısı bir kılavuzu büyük bir istekle yazmaya başladığını, özgür toplumun desteğini istediğini duyuruyor, ancak sonradan bir yayıncıyla anlaşma imzalayarak kılavuzu özgür olmaktan çıkardığını herşeyi mahvettiğini duyuyoruz.
Özgür belgeleme, özgür yazılım gibidir, bir fiyat konusu değil, bir özgürlük konusudur. Sorun özgür olmayan kılavuzlara yayıncının koyduğu fiyat değildir, bu iyi birşeydir. (Free Software Foundation'da kılavuzların basılı kopyalarını satıyor.) Asıl sorun kılavuzun kullanımına getirilen sınırlamalardır. Özgür kılavuzların özgür kaynak kodlar gibi, kopyalama ve değiştirme izinleri vardır. Özgür olmayan kılavuzlar buna izin vermez.
Bir özgür kılavuzun özgürlük kuralları özgür yazılımla hemen hemen aynıdır. Yeniden dağıtımına izin verilir (ticari yeniden dağıtım dahil), böylece kılavuz yazılımın her kopyasına eşlik edebilir, hem internetten indirilerek hem de kağıt üzerinde.
Teknik içeriğin değiştirilmesine izin vermek son derece önemlidir de. Birileri yazılımda değişiklik yaptığında veya birşeyler eklediğinde vicdanları varsa kılavuzu da değiştireceklerdir. Bir yazılımın değiştirilmiş bir sürümünü belgelemek için yeni bir kılavuzun yazılması bakımından sizi seçimsiz bırakacak bir kılavuz bizim toplumumuzda aslında yoktur.
Bazı değişklikler için sınırlamalar olması kabul edilebilir. Örneğin, özgün belge yazarının telif hakkı uyarısının, dağıtım kurallarının ya da yazar listesinin korunması istenebilir. Ayrıca değiştirilen sürüm dağıtılırken bunları içermesi sorun olmaz. Hatta bazı bölümerin değiştirilmemesi hatta kaldırılmaması isteği de kabul edilebilir, ancak bunların teknik bilgi içermemesi gerekir (bu bölüm gibi). Bu çeşit sınırlamalar kabul edilebilir, çünkü bunlar kılavuzun özgür toplumca normal kullanımını engellemez.
Ancak, kılavuzun tüm teknik içeriğinin değiştirilebilmesi mümkün olmalıdır. Bunun sonucu olan kılavuzunda tüm bilinen ortamlarda bilinen kanallardan dağıtımı mümkün olmalıdır. Aksi takdirde sınırlamalar kılavuzun kullanımını engeller, artık özgür olmaz ve bizim o kılavuzu başka bir kılavuzla değiştirmemiz gerekir.
Lütfen bu konu hakkında sözünüzü sakınmayın. Toplumumuz hala sahipli yayıncılığa kılavuz kaptırmaya devam ediyor. Özgür yazılımların özgür kılavuzları ve özgür öğreticileri gerektirdiğini savunuyorsak, şüphesiz çok geç olmadan özgür belgelerin yazılmasınını destekleyenler de böyle yapacak ve özgür yazılım toplumuna sadece özgür kılavuzlarla katılacaklartır.
Eğer belge yazıyorsanız, onun lütfen GNU Özgür Belgeleme Lisansı (GFDL) ya da başka bir özgür belgeleme lisansı altında yayınlanması için ısrarcı olunuz. Bu kararın sizin onayınızı gerektirdiğini unutmayın--yayıncının kararlarına uymak zorunda değilsiniz. Eğer ısrarcı olursanız bazı ticari yayıncılar bir özgür lisansı kullanırken bir seçenek teklif etmez; bu tamamen sizin ne istediğinizi ne kadar sebatla belirttiğinize bağlıdır. Eğer yayıncı sizi reddederse, başka yayıncıları deneyin. Eğer size önerilen bir lisansın özgür olup olmadığı konusunda kararsızlığa düşerseniz bize (tabii, İngilizce) yazın: <licensing (at) gnu.org>.
Daha özgür, telif hakkını belgeyi özgürleştirmek amacıyla kullanmış yazarların kılavuzlarını ve öğretici belgelerini satın alarak, yayıncıları bunlardan daha fazla satmaya teşvik edebilirsiniz, özellikle yayıncı bu yayınların hazırlanması veya kapsamlı olarak iyileştirilmesi için ücret ödemişse. Bunun yanında özgür olmayan belgeleri satın almaktan kesinlikle kaçının. Bir belgeyi satın almadan önce dağıtım kurallarını inceleyin. İnceleyin ve sizinle iş yapmak isteyen herkesten (bu şartnameyi
inceleme) özgürlüğünüze saygı göstermesini isteyin. Kitabın tarihçesini inceleyin ve hazırlanması için ücret ödemiş olan yayıncıları veya kitap üzerinde çalışmış olan yazarları ödüllendirin.
Çevirmenden: Çeviri burada bitti. Bundan sonraki bölümde bu bölümün ingilizcesini bulacaksınız. Belgenin sonundaki dizinler, belge içeriğinden programlama sonucu kendiliğinden üretilen bölümlerdir.
Sonraki üç bölüm bu "özgür belge"nin dil bakımından bir çeviri için dahi özgür olmayan bölümleri. Türkçe bir belgede bu ingilizce içeriği belgenin "özgür lisansı" nedeniyle bulundurmak zorunda kalmaktan üzgünüz. İnşallah bir gün bu belgenin yazarları özgür belgelerinin lisansı olarak belgelerinin başka dillere çevirilerine kendi dillerinde yazılmış bölümleri sokuşturmaya çalışmayan daha özgür bir lisans seçerler. Bu belgeyi okuyacak olanlar, ingilizce bölümlerden birşey anlamayacaktır, onun için burada kısa bir açıklama yapmam iyi olacak. Diğer iki bölümden biri glibc paketinin yazılım lisansı (bir
çevirisi var) diğeri ise bu belgenin "özgür lisansı" (çevirilerle ilgili zorlamaları özgürlüğümüzün bir parçası olarak haketmediğimizden gfdl'yi dilimize çevirmedik).