|
Bu bölümün içeriği: Bu öğreticide kullanılan tuş gösterimleri Komutları çalıştırmak için kullanacağınız tuşlar Emacspeak'in başlatılması İmlecin hareket ettirilmesi Seçilen metni duyma Emacspeak'i kullanmak için ilk adım ekrandaki metnin etrafında imleci hareket ettiren gezinim araçlarını öğrenmektir. Bu araçlar bir metni seçen ve konuşma bireştiricisini metni okumak üzere etkin kılan komutlardır. Diğer araçlar Linux sistemi ve konuşma bireştiricisini denetler. Bu kısmın 'İmleci Hareket Ettirmek' başlıklı bölümünde, imleci hareket ettiren komutları öğreneceğiz. 'Kelimeleri Duymak' başlıklı bölümde ise bu komutların konuşmayı nasıl başlattığını ve konuşma ile ilgili diğer komutları öğreneceğiz. Her bölüm, komut tuşlarını ve işlevlerini listeleyen bir özet tablo ile sona erer. Tuş gösterimi Emacspeak komutlar için özel bir tuş gösterimi kullanır. Bu öğreticinin basılı sürümünde yeni komutlar kalın puntoyla yazılmıştır ve komutu işaret eden birer ok vardır. İşitsel sürüm, bir komut için tuşa basılacağını bildirmek için "ok" diyecektir. Özel karakterler tuşa basmanın bir parçası olduğunda, öğretici bunu iki yolla belirtir: İşaret tuşları ve işaretin ismi. Örneğin: [ -- (köşeli ayraç). Küçüktür ve büyüktür işaretleri arasına alınmış olarak işlevsel tuş ismi. Örneğin: <boşluk>. KONTROL Tuşu KONTROL tuşu bir tuş düzeninde kullanıldığında, öğretici bunu şöyle belirtir: KONTROL-<kar> -- <kar> karakterini yazarken KONTROL tuşunu basılı tutun ALT tuşu ALT tuşu bir tuş düzeninde kullanıldığında, öğretici bunu şöyle belirtir: ALT-<kar> -- <kar> karakterini yazarken ALT tuşunu basılı tutun Komutları girme Tüm Emacs komutları uzun bir isme sahiptir. Örneğin, imleci bir karakter ileri götürme komutu "forward-char"'dır. Komutu çalıştırmanın tek yolu "ALT-<x> forward-char" yazmaktır. Genelde komutların tuş dizilimlerinin uzunluğu ne kadar sık kullanıldıklarıyla ilgilidir. Sık kullanılan komutların tuş dizilimleri daha kısadır. Bu ayarlamanın bir dizi olumlu tarafı vardır. Emacs'ın önemli bir kısmı, komutların kendi uzun isimleri ile çağrıldığı ELISP diye adlandırılan bir LISP oluşumu olarak gerçeklendi. Bu kodun okunmasını çok daha kolaylaştırır. Emacs gelişimine paralel olarak, yeni genel komutlar geliştirildi ve tuş dizilimleri de buna uygun olarak değişmiş oldu. Sonuç olarak, tuş dizilimleri Emacs'ın özel sürümlerinin kurgulanmasını mümkün kılmak için değiştirilebilir. (Emacspeak'in kendisi ağırlıklı olarak bu özelliğe bağlıdır.) Tuş dizilimininde genellikle sadece ilk tuş KONTROL veya ALT gibi bir değiştirici olabilir. Komut Örnekleri KONTROL-f: KONTROL tuşunu basılı tut ve f tuşuna bas. Eğer tuş dizilimi KONTROL-x c gibi iki parça ise, x için KONTROL tuşuna basılı tut ama c için basma. ALT-b: ALT tuşuna basılı tut ve b tuşuna bas. KONTROL tuşundaki gibi, sonraki tuş dizilimlerini yazmadan önce ALT tuşunu bırak. KONTROL-Tuş Eylemi KONTROL-Tuş komutları hakkında bilinmesi gereken iki genel husus vardır: 1. Genel olarak karakterler ve satırlar gibi dilbilgisi yapılarından bağımsız olan temel birimler üzerinde çalışır. 2. "KONTROL-e" ile başlayan tuş dizilimi genellikle Emacspeak komutları içindir. Örneğin, bir metni veya ekrandaki bir alanı okumak için. ALT-Tuş Eylemi ALT-Tuş dizilimleri genellikle sözcük, cümle ve paragraf gibi dilbilgisi birimleri üzerinde işlem yapan komutlarla ilgilidir. Emacspeak'in Başlatılması Eğer deneyimli Linux kullanıcısı değilseniz sisteme başlatmak için yardıma gereksinim duyabilirsiniz. Emacspeak'i başlatmak için, aşağıdaki adımları uygulayın 1. Bilgisayarınızı açın 2. Bir Linux kullanıcısı olarak sisteme giriş yapın 3. Parolanızı girin 4. "emacspeak" yazıp Enter tuşuna basın. Sonuçlar: Emacspeak, çalıştığına dair kısa bir duyuru yapacaktır. Eğer bir çalışma dosyası açmak isterseniz, "emacspeak" yazdığınız yere dosya adını da girin. Yeni dosya açılır. Bir Eylemin Durdurulması Başka şeyleri öğrenmeye başlamadan önce, birşeylerin yanlış gittiği görüldüğünde veya bir oturumu sona erdirmeye gereksinim duyduğunuzda sistemi nasıl durduracağınızı öğrenin. Durdurma komutlarına her an ihtiyaç duyulabilir. Bir Komutun Durdurulması Herhangi bir nedenle bir komutun çalışmasını durdurmak için KONTROL-g tuşlarını kullanın. Sonuçlar: Bir önce girilen komut durdurulur. Eğer bir komut tuş diziliminin bir kısmını bastıysanız, bu tuşa basma iptal olur ve bilgisayarınız bip sesi çıkarır. Emacs Oturumunun Durdurulması Emacs oturumunu durdurmak ve bilgisayar dosyasını kapatmak için KONTROL-x KONTROL-c tuş dizilimini kullanın. Sonuçlar: Sistem okunan dosyayı kapatır ve emacspeak oturumunu sona erdirir. İmlecin Hareket Ettirilmesi Bu bölüm size metnin parçalarına ulaşmanız için imleci tuşlara basarak hareket ettirmeyi öğretir. İmleç, ekranın üzerinde hareket etmek ve kelimeleri duymak için kullanılır. Bazen iki eylem bir komutta birleştirilir. Bu öğretici önce hareket komutlarını, sonra konuşturma komutlarını öğretecektir. (Yazar burada bir "nokta" tanımı yapıyor ve metnin bundan sonrasında "bir noktaya gitmek"'ten bahsedildiğinde siz "imleci taşımak"'tan bahsettiğimizi anlayın diyor. Size zaten imleci sırtınıza vurup taşıtacak değiliz, imleci bir noktaya ya götüreceksiniz ya da sürükleyeceksiniz. Ç.N.) Her seferde bir karakter ileri veya geri gitmek İmleci bir metin satırında bir karakter ileri götürmek için KONTROL-f'ye basın Sonuçlar: İmleç bir karakter sağa (ileri) gider. Bir karakter geri götürmek için KONTROL-b'ye basın. Sonuçlar: İmleç bir karakter sola (geri) gider. Metni Ekran Ekran Sürüklemek İmleci bir ekran aşağıya götürdüğünüzde, bir önce görülen ekranın son iki satırı sürekliliği sağlamak için ekranın başında kalacaktır. Bir ekran ileri gitmek için KONTROL-v'ye basınız. Sonuçlar: İmleç metnin bir ekran sonrasının ilk satırına gider. Yukarda sözü edilen genel kurallar gereğince, bir önceki ekrana dönmek için başka bir KONTROL komutu olması beklenirdi. Ancak bu kez bir kural istisnası olacak: bir önceki ekran için ALT-v kullanılır. Sonuçlar: İmleç metnin bir ekran öncesinin ilk satırına gider. Her seferde bir sözcük ileri veya geri gitmek Bazen karakter olarak tek tek ilerlemek çok yavaştır. İmleci bir defada bir kelime ileri hareket ettirmek için ALT-f'ye basın. Sonuçlar: İmleç bir kelime ileri gider. veya bir kelime geri hareket ettirmek için ALT-b'ye basın. Sonuçlar: İmleç bir kelime geri gider. Eğer imleç sözcüğün ortasında ise ALT-f imleci o sözcüğün sonuna taşır. Eğer imleç sözcükler arası boşlukta ise, ALT-f imleci bir sonraki kelimenin sonuna taşır. ALT-b aynı şeyleri geriye doğru yapar. Büyük sıçramalar yapmak Büyük sıçramalar için herhangi bir hareket komutundan önce tekrarlama komutunu kullanın. Bir sayı girin, komut bu sayı kadar tekrarlansın. Tuş dizilimi şöyle: KONTROL-u <sayı> <komut> Sonuçlar: <komut> komutu <sayı> kez tekrarlanır. Örneğin, KONTROL-u 8 KONTROL-f imleci 8 karakter ileri taşır. Bir sayı girilmezse 4 girilmiş kabul edilir. Dolayısı ile, KONTROL-u KONTROL-f dizilimi imleci 4 karakter ileri taşır. Tekrarlama komutuna bir de kendini tekrarlatırsanız, yani, KONTROL-u KONTROL-u KONTROL-f dizilimi imleci 16 karakter ileri taşır. Tekrarlama herhangi bir komut hatasında durmuş olacaktır (Genel olarak bu bip sesi ile sonuçlanır). Örneğin, dosyada yalnızca 48 satır kaldığı halde KONTROL-u KONTROL-u KONTROL-u KONTROL-n komutunu vererek Emacs'tan 64 satır aşağı gitmesini istediğimizi varsayalım. Emacs imleci dosya sonuna indirir ve durur. Dosya sonuna ya da başına gitmek İmleci dosyanın sonuna ya da başına hareket ettirmek için tuş diziliminde işaret karakterleri kullanılır. ALT- < tuşlarına basın. (ALT küçüktür) Sonuçlar: İmleç dosyanın başına gider. veya ALT- > basın (ALT büyüktür). Sonuçlar: İmleç dosyanın sonuna gider. Görme engelli kullanıcılar için rehber: Amerikan Q klavyelerde küçüktür işareti virgülün üstündedir. ALT tuşuna ve Shift tuşuna basılı iken küçüktür işaretine basın. Büyüktür işareti noktanın üstündedir. ALT tuşuna ve shift tuşuna basılı iken büyüktür işaretine basın. F ve Türkçe-Q klavyelerde küçüktür ve büyüktür işaretleri soldaki Shift tuşunun yanındaki tuştadır. Dosyanın başına gitmek için ALT tuşuna basılı iken bu tuşa basın, dosyanın sonuna gitmek için ise ALT tuşuna ve shift tuşuna basılı iken bu tuşa basın. Satır satır ileri veya geri gitmek Satır satır gitmek özellikle çıktıları dinlerken çok yardımcı olur. Salt okunur bir dosyada, metnin neresinde olduğunuzu bilirsiniz. Satır satır hareket etme en iyi liste dosyalarında işe yarar. Cümle cümle hareket etme ise en iyi düz yazı dosyalarında işe yarar. Sistem satırın nerede başladığına karar vermek için satırsonu karakterini kullanır. Satırın başı hemen satırsonu karakterinden sonra konumlanır. Satırın sonu ise hemen satırsonu karakterinden önce konumlanır. Satır satır hareket etmek için KONTROL-n'ye basın. Sonuçlar: İmleç bir sonraki satırda aynı karakter konumuna hareket eder. veya KONTROL-p'ye basın. Sonuçlar: İmleç bir önceki satırda aynı karakter konumuna hareket eder. Satır sonuna gitmek Satır içindeyken satırın başına gitmek için KONTROL-a'ya basın Sonuçlar: İmleç bulunulan satırın başlangıcına gider. veya KONTROL-e KONTROL-e tuşlarına basın. Sonuçlar: İmleç bulunulan satırın sonuna gider. Satır sonuna gitmek için kullanılan komut normal olarak bir tane KONTROL-e'dir. KONTROL-e'nin konuşma komutlarını tanıtmasını sağlamak için Emacspeak bu bağı değiştirir. Cümle cümle ileri veya geri gitmek Paragraf içeren dosyalarda, cümle cümle hareket etmek çok kullanışlı olabilir. Cümle cümle hareket etmek için: ALT-a Sonuçlar: İmleç cümlenin başına gider. veya ALT-e'ye basın Sonuçlar: İmleç cümlenin sonuna gider. Emacs'ın en son sürümü için (19.34 sürümünden beri), imleç noktadan sonraya konur. Bazı daha önceki sürümlerde imleç cümlenin sonuna taşındığında noktanın öncesine konurdu. Bu durumda, cümleyi kesip kopyalarken cümlenin noktasının da dahil olması için bir karakter daha ilerlemek gerekirdi. Paragraf paragraf ileri veya geri gitmek Bir seferde bir paragraf hareket etmek salt-okunur dosyalar için, özellikle eğer dosya boyunca hareket ederken durmak isterseniz, yararlıdır. Bu tuş diziliminde özel bir karakter, kaşlı ayraç kullanılır. Paragraf paragraf metin boyunca ilerlemek için: ALT- } (sağ kaşlı ayraç) kullanın. Sonuçlar: İmleç paragrafın sonuna gider. veya ALT- { (sol kaşlı ayraç) basın. Sonuçlar: İmleç paragrafın başına gider. Görme engelli kullanıcılar için rehber: Amerikan Q klavyede sol kaşlı ayraç p harfinin sağında kalan bir tuştur. Sağ kaşlı ayraç ise p tuşunun iki sağında kalır. Kaşlı ayraçlar tuşlarını köşeli ayraçlarla paylaştıklarından kaşlı ayraçları tuşlarken shift tuşu da basılı tutulmalıdır. Türkçe Q klavyede sol kaşlı ayraç y tuşunun, sağ kaşlı ayraç ise o tuşunun sağ üstünde kalan tuş üzerinde bulunur ve her ikisini de yazmak için ALTGR tuşu basılı tutulmalıdır. F klavyede ise sol kaşlı ayraç d tuşunun, sağ kaşlı ayraç ise h tuşunun sağ üstünde kalan tuş üzerinde bulunur ve her ikisini de yazmak için ALTGR tuşu basılı tutulmalıdır. Not: Buradaki tuş hareketleri Emacs 20.3 sürümüne göredir. Emacs'ın önceki bazı kaşlı ayraç yerine köşeli ayraç yani, ALT- [ ve ALT- ] kullanır. 3. Bölümdeki Komutların Özeti Bu tablo bu bölümde öğretilmiş olan tuşları ve komut işlevlerini listeler. emacspeak Emacs oturumunu başlatır KONTROL-g Komutu durdurur veya komuttan önce basılan tuş komutlarını iptal eder. KONTROL-x KONTROL-c Emacs oturumunu durdurur KONTROL-f İmleç her seferinde bir karakter ileri gider KONTROL-b İmleç her seferinde bir karakter geri gider KONTROL-v İmleç bir sonraki ekrana gider ALT-v İmleç bir önceki ekrana gider ALT-f İmleç bir sözcük ileri gider ALT-b İmleç bir sözcük geri gider KONTROL-u <rakam> Bir komutun önünde tuşlandığında komutu tekrarlar ALT-< İmleç dosya başına gider ALT-> İmleç dosya sonuna gider KONTROL-a İmleç satır başına gider KONTROL-e KONTROL-e İmleç satır sonuna gider ALT-a İmleç tümcenin başına gider ALT-e İmleç tümce sonuna gider ALT-} İmleç bir paragraf ileri gider ALT-{ İmleç bir paragraf geri gider
|