Biçemleme izlerin ve sektörlerin işaretlenmesi için kullanılan, manyetik ortama işaretlerin yazılması sürecidir. Biçemlenmiş bir disk yüzeyi karışık manyetik işaretler ile doludur. Biçemlendiği zaman çizgilerin gittiği izler ve bölümlere ayrılmış sektörler haline dönerek karmaşıklığa bir son verilmiş olur ve disk yüzeyine düzen gelir. Her biçemleme işlemi tam olarak bu şekilde meydana gelmeyebilir. Burada önemli olan biçemlenmemiş bir diskin kullanılamayacak olmasıdır. Kısaca biçemleme, bir diskin manyetik olarak adımlanması ve dosya sistemi haline (bu MSDOS için geçerlidir) getirilmesi demektir.

Terminoloji burada biraz çelişkilidir: MS-DOS ve MS Windows'da, biçemleme dosya sistemini oluşturulmasını da kapsar. Bu iki işlem özellikle disketler için birleşiktir. Gerçek biçemleme düşük seviyeli biçemleme olarak bilinirken, dosya sisteminin oluşturulması yüksek seviyeli biçemleme olarak bilinir. Bu kitabın kapsamında bu ikisi biçemleme ve dosya sistemi oluşturma olarak ele alınacaktır.

Pek çok kişi biçemleme işlemlerinden endişe duyduğu için IDE ve bazı SCSI diskler fabrika çıkışlı orijinal biçemlidirler. Ve bu işlemin tekrarlanması gerekmez. Bu da pek çok endişeyi ortadan kaldırır. Gerçekten de bir sabit diskin biçemlenmesi onun performans kaybına uğramasına sebep olabilir. Disk yüzeyindeki bozuk sektörlerin bazen özel bir program tarafından onarılması gerekiyor olabilmektedir.

Biçemlenmesi gereken veya gerekebilecek olan disklerin biçemlenmesi için özel programlara sıklıkla ihtiyaç olmaktadır. Çünkü disk sürücü içinde bulunan biçemleme arayüzü aygıttan aygıta değişiklik gösterebilmektedir. Biçemleme programını BIOS içinde veya MS DOS programı şeklinde bulabilirsiniz. Şayet ikisi de yoksa Linux içinde size uygun olabilecek bir tanesini mutlaka bulursunuz.

Biçemleme esnasında hatalı sector / hatalı iz olarak adlandırılan bozuk sektör ve bozuk izler ile karşılaşmak olasıdır. Bunlar genellikle sürücü tarafından kolaylıkla halledilecek problemlerdir, fakat bu bozuk alanlar ilerlemiş ise bunların kullanımını ve dolayısı ile ilerde meydana gelebilecek veri kayıplarını önlemek için bazı programlar kullanılabilir. Bunu yapmak için aşağıda dosya sistemine nasıl bilgi eklenebileceğini anlatan bölümle aynı mantığı kullanabilirsiniz. Alternatif olarak bu bozuk kısımları kapsayan küçük bir disk bölümü (partition) yaratılabilir. Bu yaklaşım, genişlemiş bozuk yüzeylerin olduğu durumda daha akıllıcadır. Çünkü dosya sistemleri, geniş bozuk alanlar ile pek iyi geçinemezler.

fdformat komutu ile disketleri biçemlendirebilirsiniz. Disket aygıt dosyası gerekli parametreleri verecektir. Örneğin aşağıdaki komut birinci disket sürücüde bulunan 3,5" HD bir disketi biçemlemeye yarar.

$ fdformat /dev/fd0H1440
Double-sided, 80 tracks, 18 sec/track. Total capacity
1440 kB.
Formatting ... done
Verifying ... done
$

Şayet otomatik olarak tespit edilen bir aygıt kullanmak istiyorsanız (/dev/fd0 gibi). Öncelikle setfdprm ile parametrelerin ayarını yapmalısınız. Aşağıdaki örnek bunun yolunu göstermektedir.

$ setfdprm /dev/fd0 1440/1440
$ fdformat /dev/fd0
Double-sided, 80 tracks, 18 sec/track. Total capacity
1440 kB.
Formatting ... done
Verifying ... done
$

Genellikle, disketin tipi ile uyuşan aygıt dosyasını seçmek daha uygun olur. Disketler hangi bilgiler ve parametreler ile tasarlanmışlarsa, o seçeneklere uygun olarak biçemlendirilmelidir.

fdformat ayrıca disket yüzeyindeki bozuk sektörleri de tarar ve geçerli hale getirir. Bozuk sektörler üzerine yazmak için defalarca uğraşır, bunu değişen disket sürücü sesinden de anlayabiliriz. Şayet okuma/yazma kafasındaki tozdan veya buna benzer şeylerden meydana gelen bir hata var ise fdformat bunu düzeltene kadar uğraşır, fakat daha önemli hatalar var ise program kesintiye uğrar ve işlem iptal edilir. Çekirdek bulduğu her G/Ç hatası için bir mesaj yayınlar. Bu konsola veya ayarlı ise syslog için /usr/log/messages dosyasına yönlendirilir. fdformat hata bulduğu zaman bunu kendiliğinden bildirmez. Kullanıcının buna dikkat etmesi gerekir. Zaten disketler, bozulduklarında kolayca çöpe atılabilecek kadar ucuzdurlar.

$ fdformat /dev/fd0H1440
Double-sided, 80 tracks, 18 sec/track. Total capacity 1440 kB.
Formatting ... done
Verifying ... read: Unknown error
$

badblocks komutu disketler dahil her hangi bir diski veya disk bölümünü kontrol etmek için kullanılabilir. Biçemleme işlemi yapmadığı için hali hazırda kurulu olan dosya sistemleri üzerinde de denenebilir. Aşağıdaki örnek 3,5 inçlik bir diskette iki adet bozuk blok bulduğunu göstermektedir.

$ badblocks /dev/fd0H1440 1440
718
719
$

badblocks komutu bulduğu bozuk blokların numaralarını ekrana çıktı olarak verir. Pek çok dosya sistemi bozuk bloklardan uzak durmaya çalışır. Dosya sisteminin kurulumu esnasında tespit edilen bozuk blokların listesi tutularak, daha sonra bunlar üzerinde değişiklikler yapılır. İlk tarama, dosya sistemini başlangıç durumuna getiren mkfs komutu ile yapılabilir. Fakat daha sonraki taramalar mutlaka badblocks komutu ile yapılmalıdır. Ve yeni tespit edilen bozuk bloklar fsck ile eklenmelidir. mkfs ve fsck daha sonra anlatılacaktır.

Yeni disklerin pek çoğu bozuk blokları otomatik olarak bulmakta ve özel bir işlem olarak onları saklanmış (reserved) sağlam bloklar ile değiştirmeye çalışmaktadır. Bu işletim sistemi tarafından görülemez. Şayet sizin diskinizin de bu özelliğe sahip olup olmadığını merak ediyorsanız diskin kullanım kılavuzuna bakın, eğer böyle bir özellik var ise burada mutlaka belirtilmiş olması gerekir. Eğer disk içindeki bozuk blok sayısı iyice artarsa, disk kullanılamaz hale gelebilir. Ve diskiniz ile vedalaşmak zorunda kalabilirsiniz.