- açılış [ İng.: booting ]
- 
        Bilgisayarın enerji düğmesine basılması ile işletim sisteminin komut
        kabul edebilir bir duruma gelmesi için geçen süre içinde olan her şeye
        açılış denir.
       
- açılış disketi [ İng.: emergency boot floppy ]
- 
        Sabit disk üzerindeki dosya sisteminin zarar gördüğü durumlarda
        veya önyükleyici kullanılamadığı durumlarda işletim sistemini
        açmak için kullanılan diskettir. Pek çok Linux dağıtımı, kurulum
        esnasında bu disketi yapmayı önerir. Bu disketi oluşturmanız
        şiddetle tavsiye edilir.  Şayet elinizdeki Linux dağıtımında
        bu özellik yok ise Açılış Disketi NASIL (Boot Floppy HOWTO)
        belgesini okuyun.
       
- açılışta kendi kendini sınama [ İng.: Power on self test (POST) ]
- 
         Bilgisayara enerji verildiği zaman yapılan bir dizi teşhis amaçlı
         sınamalardır. Bu sınama genellikle; belleğin denetlenmesisini, donanım
         yapılandırılmasının en son kayıtlı şekilde olup olmadığını, BIOS’a
         kayıtlı herhangi çalışır bir disket sürücü veya sabit disk sürücünün
         denetlenmesi şeklindedir.
        
- ağ dosya sistemi [ İng.: Network File System (NFS) ]
- 
        Sun Microsystems firması tarafından geliştirilmiş ve RFC 1094 olarak
        tanımlanmış; bir bilgisayarın ağ üzerinden sanki kendi yerel diskine
        ulaşırmış gibi erişim yapmasını sağlayan protokoldür.
       
- ana önyükleme kaydı  [ İng.: Master Boot Record (MBR) ]
- 
        Bir disk yüzeyindeki ilk mantıksal sektördür. Bilgisayarın açılabilmesi
        için BIOS buradaki küçük bir programı kullanır.
       
- artalan süreci [ İng.: daemon ]
- 
        Genellikle farkedilemeyen ve arka planda gizlenen, kendilerini
        tetiklemek için bir şeylerin olmasını bekleyen süreçlerdir.
        Örneğin; sendmail birisi eposta gönderince
        uyanır, update her 30 saniyede bir
        tampon belleğin içeriğini diskin üzerine yazmak üzere uyanır.
       
- biçemleme [ İng.: formatting ]
- 
        Basitçe; biçemleme bir disk yüzeyinin izler, sektörler ve silindirlere
        ayrılması ve düzenlenmesi işlemidir. Bazen, yanlış bir biçimde, bir
        dosya sisteminin disk yüzeyine yazılması olarak da kullanılır (MS
        Windows/MS DOS çevrelerinde) Dosya sisteminin disk üzerinde yazılması
        işlemine dosya sisteminin oluşturulması denir.
       
- bozuk blok [ İng.: bad block ]
- 
        Güvenilir bir şekilde bilgi depolayamayan sektörler. Genellikle bir
        disk üzerindeki manyetik özelliklerini kaybetmiş bir sektör grubudur.
       
- bozuk sektör [ İng.: bad sector ]
- 
        Güvenilir bir şekilde bilgi depolayamayan bir sektör. Genellikle bir
        disk üzerindeki manyetik özelliklerini kaybetmiş bir sektördür.
       
- CMOS RAM
- 
        CMOS (Complenmentary Metal
        Oxide Semiconductor)
        "Eşlenik Metal Oksit Yarıiletken" in kısaltmasıdır.  Karışık bir
        teknolojidir ama basitçe; elektrik akımı olmadığı durumlarda
        durumlarını değiştirmeyen transistör çiftleridir denebilir. Böylece
        bu yarıiletken, enerjisiz durumda iken bilgi saklayabilen bir durağan
        (statik) RAM olarak kullanılabilir.
       
- çalışma seviyesi [ İng.: run level ]
- 
         Linux genellikle 7 tanesi tanımlanmış olan 10 adet (0-9) çalışma
         seviyesine sahiptir.  Her bir çalışma seviyesi değişik servisler
         ve sisteme verilmiş değişik yapılandırmalar ile başlayabilir.
         Çalışma seviyesi 0 "sistemin durdurulması", çalışma seviyesi 1
         "tek kullanıcılı kip", çalışma seviyesi 6 "sistemin yeniden
         başlatılması” olarak tanımlanmıştır. Teorik olarak geri kalan
         seviyeler sistem yöneticisi tarafından tanımlanabilir. Bununla
         birlikte pek çok dağıtım bunların bazılarını öntanımlı olarak
         bulundururlar. Örneğin; çalışma seviyesi 2 "çok kullanıcılı konsol"
         ve çalışma seviyesi 5 "çok kullanıcılı X Pencere Sistemi"
         olarak tanımlamış olabilir. Bunlar dağıtımdan dağıtıma göre
         farklılıklar gösterebilir, bu nedenle kendi sisteminizi kontrol
         etmeniz gerekir.
        
- çekirdek [ İng.: kernel ]
- 
        Kaynakların paylaşımı ve donanımlar arası etkileşimi sağlayan işletim
        sistemi parçasıdır. Ayrıca  sistem
        programları- na bakınız.
       
- disk bölümü [ İng.: partition ]
- 
         Diskin mantıksal bölümlerinden her biri (mantıksal bölüm ile
         karıştırmayın). Her bölüm normalde kendi dosya sistemine sahiptir.
         Unix, bölümlerin sanki bağımsız fiziksel aygıtlarmış gibi
         davranmalarına izin verir.
        
- disk denetleyici [ İng.: Disk Controller ]
- 
        İşletim sistemindeki disk erişimi hakkındaki bilgileri fiziksel
        diskin anlayabileceği şekle çeviren bir donanım devresidir.
        Bu soyutlanmış bir tabaka sağlayarak, işletim sisteminin değişik
        türdeki diskler ile nasıl iletişim sağlaması gerektiğini bilmesi
        zorunluluğunu ortadan kaldırır, sadece disk denetleyici
        türlerinin sayısının bilinmesini zorunlu kılar. Çok bilinen
        disk denetleyiciler IDE ve SCSI'dir.
       
- dosya düğümü [ İng.: inode ]
- 
        Bir Unix dosya sisteminde, dosyalar hakkında bilgi saklayan
        veriyapısıdır. Her bir dosya için bir dosya düğümü
        vardır ve  her bir dosyanın bulunduğu yer ile sistemdeki
        dosya düğümünumarası benzersizdir.
        Her dosya düğümü şu bilgileri içerir:
        dosya düğümünün bulunduğu aygıt; kilitleme
        bilgileri; dosyanın türü, kipi ve boyu; dosyaya bulunan bağların sayısı;
        sahibinin kullanıcı ve grup kimlikleri; son erişim ve düzenleme tarihleri;
        dosya düğümünün kendisinin en son düzenlediği
        tarih ve dosyanın disk üzerindeki blok adresi. Bir Unix dizini dosyaların
        isimleri ile dosya düğümleri arasındaki ilişkiyi sağlar. Şayet
        ls komutunu –i seçeneğiyle beraber
        kullanırsanız bir dosyanın dosya düğümü
        numarasını bulabilirsiniz.
       
- dosya sistemi [ İng.: filesystem ]
- 
        İki ayrı amaç ve anlam için kullanılan bir terimdir. Bir sürücü
        üzerindeki hiyerarşik dosya veya dizin topluluğudur (örneğin;
        CD-ROM, disket, sabit disk üzerindeki dosyasistemleri.) veya
        işletim sisteminin dosyaları yazacağı yere karar
        vermesini sağlayan dosya düğümleri, bloklar ve süper bloklar gibi
        disk ortamı üzerindeki özel kayıtların oluşturduğu bütündür.
        Terimin anlamını cümle içindeki kullanımına göre değerlendirin.
       
- düşük seviyeli biçemleme [ İng.: low level formatting ]
- 
        Biçemleme-  ile
        eşanlamlıdır,  bazan yanlış olarak biçemlemek olarak da bilinen dosya
        sistemi oluşturmaktan farklılığı belirlemek için MS-DOS ve Windows
        ortamlarında kullanılır.
       
 
- fark yedekleme [ İng.: incremental backup ]
- 
        Son  tam yedekleme- den
        beri dosya sistemi üzerinde değişen şeylerin yedeklenmesi.  Bir
        yedekleme sisteminde düzenli bir şekilde kullanılırsa, bilgileri
        depolama zamanından ve çabasından önemli ölçüde tasarruf sağlar.
       
- geometri [ İng.: geometry ]
- 
        Bir diskin kaç silindire, kaç kafaya ve her silindirde kaç sektöre
        sahip olduğu belirtmekte kullanılır. Disk geometrileri genellikle
        silindir * kafa * sektör sayıları olarak verilir ve
        bu çarpıma bazan kısaca CHS (Cylinders * Heads * Sectors) denir.
       
- gölge parolalar [ İng.: shadow passwords ]
- 
         Unix sistemlerindeki parola dosyaları çok geniş
         bir kesim tarafından okunabildiği için, kullanıcı hesaplarının
         şifrelenmiş parolalarını bulundurmaz. Bir shadow
         dosyası herkes tarafından okunamadığı için kullanıcı hesaplarının
         şifrelenmiş parolaları bu dosyada bulundurulur.
        
- hesap [ İng.: account ]
- 
        Bir Unix işletim sistemi her bir kullanıcıya bir
        hesap açar. Bu hesaba girebilmek için bir
        kullanıcı adı ve parola verir.
        Dosyaların depolanabilmesi için genellikle bir ev dizini tahsis edilir,
        donanım  ve yazılımlara ulaşabilmek için gerekli izinler verilir.
        Bütün bunların toplamına hesap denir.
       
- işletim sistemi [ İng.: operating system ]
- 
        Bilgisayar programlarının yürütülmesini sağlayan ve hata ayıklama,
        giriş-çıkış denetimi, sıralama, sayışım, derleme, bellek atama,
        veri düzenleme ve benzer hizmetlerle sistem kaynaklarını (işlemci,
        bellek, disk alanı, vb.) kullanıcı ve uygulama programları arasında
        paylaştıran yazılımların oluşturduğu bütündür. Güvenliği sağlamak
        için sistem erişimini de kontrol eder. Ayrıca  çekirdek-  ve
         sistem programı- na bakınız.
        
- iz [ İng.: track ]
- 
         Disk dönerken ama kafa sabitken kafanın altından geçen yüzey parçasıdır.
         Her  iz sektör- lere ayrılır ve her izin “dikey” toplamı bir  silindir- i
         oluşturur.
        
- kök dosya sistemi [ İng.: root filesystem ]
- 
         Bir Unix dosya sistemindeki bütün dosya sistemlerinin bağlı olduğu
         en tepedeki dosya sistemidir. "/" ismiyle bağlanır ve diğer sistemler
         onun üzerine "/usr" şeklinde bağlanır. Şayet kök dosyasistemi
         bağlanamazsa çekirdek panikler ve  açılış-  işlemi devam edemez.
        
- kuyruklama, havuzlama [ İng.: spool ]
- 
         Bir dosyanın bir kuyruğa gönderilmesi. Bu terim IBM tarafından
         ilk zamanlarda ``Simultaneous Peripheral Operation On-Line''
         sözcüklerinden türetilmiş bir kısaltma olarak sadece paralel porta
         yönlendirilen dosyaları sıraya sokmak anlamında kullanılmış olmakla
         beraber, günümüzde bu terim epostaların kuyruklanması (sözcüğün sözlük
         anlamındaki gibi epostaların gönderilinceye kadar havuzlanması),
         çiziciler ve diğer çizim aygıtları için işlerin sıraya sokulması gibi
         farklı işlemler için de kullanılmaktadır. Bu işlemi yapan programlara
         da kuyruklayıcı (spooler) denmekte ve genellikle bir artalan süreci
         olarak çalıştırılmaktadır.
        
- mantıksal bölüm [ İng.: logical partition ]
- 
        Ek bölüm içerisindeki bölüm. Gerçekte
        mantıksal bölüm yoktur sadece yazılımın
        mantıksal  yapısı içerisine bulunur.
       
- oku/yaz kafası [ İng.: Read-write head ]
- 
         Bir diskin manyetik yüzeyine yazmak ve okumak için kullanılan ince
         bir elektromanyetik bobin ve metal nüvedir.  Bu alet, plakaların dönme
         yönüne dik olarak hareket eder.
        
- önyükleme sektörü [ İng.: boot sector ]
- 
        Genellikle herhangi bir atanmış disk bölümünün (diskin değil) ilk
        sektörüdür. İşletim sisteminin düzgün bir şekilde yüklenmesi ve
        çalışmasını sağlayacak çok kısa (birkaç yüz bytelık) bir program
        ( önyükleyici- )
        içermek üzere ayrılmış özel bir sektördür.
       
- önyükleyici [ İng.: Bootstrap loader ]
- 
        İlk bilgisayarlarda genellikle ROM içerisinde bulunan çok küçük bir
        programdı. Şimdilerde bir disk üzerindeki sabit/belili bir bölgenin
        okunup, oradaki programın kontrolü almasına izin verilir. Bu bölge
        genellikle MBR olur. Bu bölgedeki program genellikle karışık ve büyük
        hacimlidir ve daha sonra işletim sisteminin seçimi, yüklenmesi ve
        kontrolü ele alması için gerekli işlemlerin sorumluluğunu alır.
        Bu programa genel olarak önyükleyici denir.
        (LILO, GRUB ve benzerleri birer önyükleyicidir.)
       
- parçalanma [ İng.: fragmentation ]
- 
        Bir dosyanın bir disk üzerine ardışık bloklar halinde yazılamaması
        durumudur.  Şayet bir dosyanın tamamını ardışık bloklar halinde yazmak
        için gerekli boş disk yüzeyi olmaz ise, dosya disk yüzeyinde iki veya
        üç parçaya ayrılır.  Buna parçalanma
        denir ve bu olay; dosyanın parçalarını aramasını gerektirdiği için,
        dosyanın yüklenme süresi uzar.
       
- parola dosyası [ İng.: password file ]
- 
         Kullanıcı adlarını ve bu hesap hakkındaki bilgileri tutan dosyadır.
         Bir Unix işletim sisteminde bu dosya genellikle
         /etc/passwd'dir.  Pek çok modern
         Linux sisteminde bu dosya parolaları ihtiva etmez.
         Güvenlik nedeniyle başka bir dosyaya (/etc/shadow)
         yönlendirilmiştir. Ayrıntılı bilgi için passwd(5) ve
         shadow(5) kılavuz sayfalarına bakınız.
        
- plakalar [ İng.: Platters ]
- 
         Bir sabit disk içindeki fiziksel disklerdir.  Genellikle bir sabit
         disk birbiri üzerine istiflenmiş pek çok fiziksel
         plakadan oluşur. Her bir bağımsız diske
         plaka denir.
        
- posta aktarım aracısı [ İng.: Mail Transfer Agent (MTA) ]
- 
        Epostaları dağıtmakla görevli programdır.  Başka bir MTA’dan mesaj
        alır veya onu geçici bir yerel bölgeye depolar, kime ait olduğunu
        analiz eder ve başka bir MTA’ya gönderir. Her durumda bir mesaj
        başlığı ekleyebilir veya düzenleyebilir. Unix’te genellikle, MTA
        olarak, sendmail kullanılır.
       
- posta istemcisi [ İng.: Mail User Agent (MUA) ]
- 
        Kullanıcıların elektronik posta oluşturmalarını ve okumalarını
        sağlayan program.  Kullanıcı ve MTA arasında arayüzdür. Dışarıya
        gönderilen mesajlar dağıtılmak için bir MTA’da tutulurken,
        gelen mesajlar MTA her nereye koydu ise oradan toplanır.
        MUA için örnek programalara olarak pine, elm, mutt sayılabilir.
       
- sektör [ İng.: sector ]
- 
         Bilgi depolanabilecek en küçük boydaki ize verilen
         addır. Genellikle (her zaman değil )512 bayttır.
        
- silindir [ İng.: cylinder ]
- 
        Çok kafalı bir sabit disk üzerinde, okuyucu kafaların bir anda üzerinde
        bulundukları izlerden oluşan göreli bölüm.  Diğer bir deyişle plaka milinden
        eşit uzaklıktaki izler topluluğudur ve bu izler alt alta geldiğinde
        göreli bir silindir oluşur. Aynı
        silindir üzerine aynı anda
        ulaşılabilecek şekilde yerleştirilmiş bilgiler, oku/yaz kafasının disk
        dönüş hızından daha yavaş olmasından kaynaklanan erişim süresi uzunluğunu
        önemli bir miktarda kısaltırlar.
       
- sistem çağrısı [ İng.: system call ]
- 
         Uygulama programları için çekirdek tarafından sağlanan servisler ve
         bunları çağırmanın yoludur. Kılavuz sayfalarının 2. bölümü
         sistem çağrılarını içerir.
        
- sistem programı [ İng.: system program ]
- 
         Bir işletim sisteminde yüksek seviyeli görevleri yerine getiren
         programlardır. Örneğin donanıma dayanmayan işleri yaparlar. Bazı
         zamanlar çalışmak için özel durumlara  ihtiyaç duyarlar; örneğin
         elektronik posta dağıtımı gibi. Ama genellikle sistemin bir parçası
         olarak düşünülebilirler (örneğin: derleyici). Ayrıca  uygulama programı- ,  çekirdek-  ve  işletim sistemi- ne bakınız.
        
- takas alanı [ İng.: swap space ]
- 
         Sistemin bellek yerine kullanabildiği disk yüzeyidir.  Bu genellikle
         ayrılmış bir bölümdür ama bir dosya da olabilir.
        
- tam yedekleme [ İng.: full backup ]
- 
        Bütün bir dosya sisteminin bir yedekleme aygıtına (teyp, disket, CD gibi)
        kopyalanması.
       
- tek kullanıcılı kip [ İng.: single user mode ]
- 
         Genellikle 1. çalışma seviyesini tanımlar. Sadece root kullanıcı
         bağlanabilir. Sistem onarımı (dosya sisteminin zarar gördüğü ama
         hala açılabildiği durumlarda) veya dosya sistemlerinin bölümler
         arası taşınmaları için kullanılır. Bunlar sadece iki örnektir.
         Bir sistemde disk üzerine tek bir kişinin yazmasını gerektirecek
         her durumda tek kullanıcılı kip kullanılır.
        
- uygulama programı [ İng.: application programs ]
- 
        Yazılımlar faydalı işler yaparlar. Bir uygulama programını kullanmanın
        sonuçları, bilgisayarın alınma sebepleri ile aynıdır. Ayrıca
         sistem programı-  ve  işletim sistemi- ne bakınız.
      
- yaz saati uygulaması [ İng.: Daylight Saving Time ]
- 
        Enerji tasarrufu için yılın belirli bir döneminde saatlerin bir saat
        ileri alınmasıdır. Yazın güneş ışığından daha fazla faydalanmak için
        dünya çapında uygulanan bir yöntemdir.
       
- yazıcı kuyruğu, yazdırma kuyruğu [ İng.: print queue ]
- 
         Yazıcıyı kullanmak isteyen kullanıcıların, yazım işleminin bitmesini
         beklemeden kendi işlerine devam etmesini sağlayan bir yazıcı  artalan süreci-  tarafından
         kullanılan bir dosya veya dosyalar topluluğu.
         Ayrıca bir yazıcının pek çok kişiye paylaştırılmasına izin verir.
        
- yerel zaman [ İng.: local time ]
- 
        Yerel bir bölge üzerinde yasalar, standartlar veya geleneklerle
        belirlenmiş resmî zaman.
       
- yüksek seviyeli biçemleme [ İng.: high level formatting ]
- 
        Bir dosya sisteminin bir diske yazılmasını tanımlamak için kullanılan
        yanlış bir terimdir. Genellikle Windows ve MS-DOS ortamlarında kullanılır.