Bir sabit diskin nasıl bölümlendiğine ait bilgi, birinci plakanın birinci izinin içindeki birinci sektörde yer alır. Makine ilk açıldığı anda BIOS'un okuyup çalıştırdığı bu ilk sektöre Ana Önyükleme Kaydı (MBR - Master Boot Record) adı verilir. MBR içerisinde bölümleme tablolarının ve hangi bölümüm etkin olduğunu belirten küçük bir program vardır. Ayrıca bu etkin bölümün açılış sektörü de burada belirtilir.(MBR aynı zamanda bir önyükleme sektörü olmasına rağmen özel durumundan dolayı ayrı bir adla anılır.) Önyükleme sektörü içinde de işletim sisteminin başlamasını sağlayan küçük bir program vardır. Bu program işletim sisteminin ilk bölümünü okur ve sistemi başlatır.

Bölümleme işlemi donanımla ya da BIOS ile doğrudan alakalı bir şey değildir. Bu işletim sistemlerinin geleneksel olarak kabul ettikleri ve uyguladıkları bir işlemdir. Pek çok işletim sistemi disk bölümlenmesine olanak verir. Bazıları ise istisnadır ve disk bölümlemesine izin vermezler. Bazı işletim sistemleri bölümlemeyi desteklerler fakat, sabit disk üzerindeki bir bölümü işgal edip orada bulunan bölümleme yöntemi ile diski bölerler. Diğerleri ise, Linux dahil, başka bir işletim sistemi ile aynı disk üzerinde hiçbir problem çıkarmadan yaşayabilirler. Özel bir şey yapmamıza gerek kalmaz. Ama disk bölümlemeyi desteklemeyen bir işletim sistemi ile aynı disk üzerinde başka bir işletim sistemi kuramazsınız.

Bir güvenlik önlemi olarak bölümleme tablosunu bir kağıda yazmak akıllıca olacaktır. Şayet bir arıza olursa bu yolla düzeltme imkanınız olur. Bozulmuş bir bölümleme tablosu fdisk ile düzeltilebilir. sfdisk -l komutu ile sisteminizdeki tüm sabit disklerin bölümleme tablolarını görebilirsiniz.

# sfdisk -l
Disk /dev/hda: 4870 silindir, 255 kafa, 63 sektör/iz
birimler = 8225280 baytlık silindir, 1024 baytlık blok, 0'dan başlayarak

   Aygıt Önykl Başlangıç Bitiş silindir blok   Kiml Sistem
                                sayısı sayısı
/dev/hda1   *      0+     65      66-   530113+   b  Win95 FAT32
/dev/hda2         66    4869    4804  38588130    f  Win95 Ext'd (LBA)
/dev/hda3          0       -       0         0    0  Boş
/dev/hda4          0       -       0         0    0  Boş
/dev/hda5         66+   1266    1201-  9647001   83  Linux
/dev/hda6       1267+   2467    1201-  9647001    b  Win95 FAT32
/dev/hda7       2468+   3646    1179-  9470286   83  Linux
/dev/hda8       3647+   4869    1223-  9823716   83  Linux
#

PC sabit disklerinin orijinal bölümleme planı sadece dört bölüme izin verir. Gerçek hayatta bu sınırlama bazı insanlar için hiç hoş bir olay olmamaktadır. Çünkü onlar bilgisayarlarında dört taneden fazla işletim sistemi (Linux, MS DOS, OS/2, FreeBSD, NetBSD, Windows NT, vb.) kurmak istemektedirler. Aslında bir işletim sistemi bulunan diskleri de bölümlemek oldukça iyi bir fikirdir. Örneğin hızdan feragat etmemek için takas alanını, Linux'un kendi bölümüne değil de, takasın kendine ayrılmış olan bölüme kurmak daha akıllıcadır (disk üzerinde Linux ve Linux takas olarak iki bölüm yapabilirsiniz - yukarıdaki /dev/hdd gibi).

Bu sorunu aşmak için ek bölümler kullanılmaktadır. Bu hile birincil bölümü alt bölümlere ayırmaya izin verir. Birincil bölüm ek bölümler adıyla alt bölümlere ayrılır. Bu alt bölümler mantıksal bölümlerdir. Bu bölümler birincil bölüm gibi davranırlar fakat yaratılma biçimleri farklıdır. Bu bölümler ile birincil bölümler arasında bir hız farkı yoktur.

Bir sabit diskin bölümlemesi Şekil 6.2'ye benzetilebilir. Disk üç adet birincil bölüme, bunlardan ikincisi ise iki adet mantıksal bölüme ayrılmıştır. Disk tamamen bölümlenmemiştir. Her birincil bölümün kendine ait bir önyükleme sektörü vardır.

Bölümleme tabloları (biri MBR'da diğeri ek bölümde) her bölüm için bölüm türünü tanımlayan birer baytlık bilgi içerir. Bu sayede bölümü kullanan işletim sistemine neyi kullandığı bildirilir. Buradaki amaç büyük ihtimal ile iki ayrı işletim sisteminin tek bir bölümü kullanmasını engellemektir. Bununla beraber ,özellikle Linux; gerçekte bölüm türü byteları ile ilgilenmez. Daha da kötüsü bazı işletim sistemleri bu bilgileri yanlış kullanır. DR DOS'un bazı sürümleri iletilen byte sinyallerini önemsemezler ve yok sayarlar.

Byte'ların anlamları standartlaşmamıştır fakat genel kabul gören bazıları aşağıda sıralanmıştır. Tam bir listesi Linux cfdisk programında bulunabilir.

Bölüm oluşturmak ve kaldırmak için pek çok program kullanılabilir. Pek çok işletim sistemi kendine ait bir program kullanır. Disk bölümlemek için bu programı kullanmak daha akıllıca olur, çünkü işletim sistemi ile alakalı bazı işleri diğer programlar yapamazken, bu program alışılmadık şeyleri de yapabilir. Bu programların pek çoğu fdisk olarak adlandırılırlar. Linux fdisk hakkında ayrıntılı bilgiyi kılavuz sayfasında bulabilirsiniz. cfdisk komutu fdisk ile aynı işi yapar ama daha hoş bir tam ekran arayüze sahiptir.

IDE diskler kullanılırken, /boot dizinin bulunduğu açılış bölümü (açılış yapabilen çekirdek biteşlem dosyalarının bulunduğu bölüm) ilk 1024 silindir içinde olmak zorundadır. Bunun sebebi açılış esnasında sistem korumalı kipe geçmeden önce açılışın BIOS tarafından yapılıyor olmasıdır. BIOS, 1024 silindirden fazlasını okuyamaz. Bazen sadece bir bölümü 1024 silindirlik sınırın içinde olan açılış bölümleri kullanmak mümkün olabilir. Bu sadece, okunması gereken dosyaların ilk 1024 silindir içinde olması durumunda işe yarar. Bunu ayarlamak çok zor olduğu için, bunu yapmaya kalmak hiç de iyi bir fikir değildir. Çekirdek güncellemesi veya defrag (disk birleştirilmesi) sonrası sistemimizde açılış özelliği kalmamış olan bir işletim sistemi ile karşı karşıya kalabiliriz. Bu nedenle açılış dosyalarının (/boot dizini) ilk 1024 silindir içinde olduğundan emin olun. ^[120]

Bazı yeni BIOS ve sabit disklerde bu 1024 silindir sorunu yoktur. Şayet böyle bir sistem kullanıyorsanız bu problemle asla karşılaşmazsınız. Emin olamıyorsanız /boot dizininizin ilk 1024 silindir içinde kalmasını sağlamaya özen gösterin.

Her bölüm çift sektör sayısına sahip olmalıdır. Linux işletim sistemi bilgileri ikişer sektör halinde yani birer kb.lık paketler halinde okur. Sonda kalmış tek sektör sistem tarafından okunmayacaktır. Bu her hangi bir problem yaratmaz ama bazı fdisk sürümleri sizi bu konuda uyarabilir.

Bir bölümün boyutunu değiştirirken ilk önce kurtarmak istediğiniz bilgileri yedekleyin, sonra bölümü silip yeni bölümü oluşturun ve yedeklenmiş bilgileri geri yükleyin. Şayet bölüm boyutunu değiştiriyorsanız ve bunu diğer bölümlerden alan alarak yapıyorsanız bu işlemleri (yedekle-sil-oluştur-yükle) onlara da yapmak zorundasınız.

Bölümlerin boyutlarını değiştirmek çok sancılı ve sıkıntılı bir işlem olduğundan, bunu en başta bir kere yapmak, sağlam ve kullanışlı bir yedekleme programı kullanmak daha mantıklıdır. Eğer dışarıdan pek fazla müdahaleye ihtiyaç duymadan bir araçtan yükleme yapıyorsanız (CD ROM gibi) en başta kolaylıkla çeşitli yapılandırmalar deneyebilirsiniz. Elimizde yedeklenmiş ve tekrar yüklenilmesi gereken bir bilgi yığını olmadığı, daha doğrusu boş bir diske sahip olduğumuz için, çeşitli defalar yükleme yapmak, yedeklenmiş bilgileri geri yüklemek kadar zor değildir.

MS DOS sistemleri için fips adında bilgileri yedeklemek ve yeniden yüklemek zorunluluğu olmadan, MSDOS bölümlerinin boyutunu ayarlayabilen bir program vardır. Fakat diğer işletim sistemleri için bu hala gereklidir. fips programı pek çok Linux dağıtımında bulunur. Ayrıca ticari bir dağıtım olan "partition magic" programı da buna benzer özelliklere sahiptir. parted isimli GNU programı diğer dosya sistemlerini de bölümleyebilir. Unutmayın ki bölümleme ve yeni boyut verme işlemi her zaman risk taşır. Mümkün ise bütün bilgileri ayrı bir ortamda yedekleyin ve bu yedeklerin sağlıklı olduğundan emin olun.

Her bölüm ve ek bölüm kendi aygıt dosyasına sahiptir. Geleneksel isimlendirme yöntemine göre aygıt isminden sonra bir numara gelmektedir. Yine geleneksel olarak 1-4 arası numaralar kaç adet olduğuna bakılmaksınız birincil bölümlere ayrılır. 5 ve daha sonrakiler ise mantıksal bölümlere aittir. Buradaki önemli nokta sistemde kaç adet birincil veya mantıksal bölüm olduğunun ÖNEMLİ OLMADIĞIDIR. Örneğin /dev/hda1 birinci IDE sabit diskteki ilk birincil bölümdür. /dev/sdb7 ikinci SCSI sabit diskteki üçüncü ek bölümdür.