Türkçe desteği ne demektir?
Önceki Türkçe NASIL Sonraki
Türkçe desteği ne demektir?
Türkçe karakterleri doğru okuyup yazabilmek
Bu HOWTO'nun çoğu Türkçe karakterleri çeşitli uygulamalar altında doğru okuyup yazmakta karşılaşabileceğiniz sorunlar ve çözümlerini ele almaktadır. Bundan kastedilen, sistemin ön tanımlı dili ne olursa olsun, klavyede ş,ç,ğ,ü,ö,ı gibi Türkçe'ye has karakterleri girebilmek ve bu harfleri içeren dosyaları ekranda doğru görüntüleyebilmektir.
Sisteminiz size hata mesajları verirken İngilizce kullanıyor dahi olsa, zaman zaman (örneğin Türkçe bir mektup yazmak için) Türkçe klavye kullanmak ve gelen bir Türkçe metni doğru görüntüleyebilmek istersiniz. Bu bağlamda Türkçe karakter desteğine, sistemde öntanımlı dil olarak ne kullanırsanız kullanın, Türkçe okuyan ve yazan herkesin ihtiyacı vardır.
Bu iki ayar birbirinden bağımsızdır. Örneğin sisteminizin dili İngilizce fakat klavyeniz Türkçe olabilir.
Yerelleştirme
Linux sisteminiz sizinle Türkçe konuşabilir!  Çeşitli kollardan devam eden yerelleştirme çalışmaları sonucunda, sisteminizin sizinle iletişim esnasında kullandığı dili Türkçe olarak belirleme imkanınız vardır. Konsol'da, GNOME ve KDE içerisinde ve daha pek çok yazılım paketlerinde Türkçe yerelleştirmesi mevcuttur.  Bu seçeneği etkinleştirirseniz, bilgisayarınız sizinle "file not found" yerine "dosya bulunamadı" şeklinde Türkçe iletişim kuracaktır.
Diğer bazı işletim sistemlerinde yerelleştirilmiş işletim sistemleri, İngilizce asıl işletim sisteminin daha geriden gelen bir yeniden derlemesidir. Bir kez Türkçe kurulan sistemi bir daha İngilizce yapamaz, sistemi baştan kurmak zorunda kalırsınız.  Üstelik işletim sistemine gelen güncellemeler Türkçe için çok daha geridendir veya hiç yayınlanmaz.
Linux'da uygulamaların iletilerinin diğer dillerdeki karşılıkları için referansı, iletinin dizgesidir. Bu bakımdan özgün iletide bir harf bile değişse, diğer dilde, bu dizge için bir karşılık yoksa, yani çeviri uygulamanın yeni sürümü için güncellenmemişse karşınıza özgün ileti gelir. Ama örneğin windows'da bu böyle değildir. Bu iletilerin referansı her ileti için verilen özkaynak numarasıdır. Yani özgün ileti değiştirilmiş, ama diğer dildeki ileti güncellenmemişse uygulama sizinle eski sürümün iletisi ile bilgi verir. Bu bir tasarım hatasıdır ve güncellenmemiş Türkçe iletiler windows'un Türkçe sürümlerinin kullanılmak istenmemesi sonucunu doğurmuş, daha da vahimi, kullanıcıları arasında Türkçe bilgisayar dili olamaz gibi yanlış bir kanının oluşmasına sebep olmuştur. Linux uygulamaları sizinle yanlış iletilerle iletişim kurmaz. Eğer özgün iletinin Türkçe karşılığı bulunmuyorsa, sizinle özgün dizge ile iletişim kurar. Bu bakımdan Linux'un sizinle Türkçe iletişim kurmasına izin verin diyebiliyoruz.
Bu sebeplerden dolayı, pek çok kullanıcı, aslında anadilini daha iyi biliyor dahi olsa, deneme yanılma yöntemi ile işletim sistemini İngilizce kullanma ve oluşan hata/uyarı iletilerini anlamamaya razı olmuştur.
Linux bu şekilde değildir. Bilgisayarınızı açıp kapatmak ihtiyacı dahi duymadan Türkçe yerelinden İngilizce (veya başka bir dil) yereline geçebilirsiniz.  Yerelleştirme işletim sisteminin aslını geriden takip eden eski bir kopya değil, çeşitli paketlerin orjinalinin içerisinde yer alan ve aynı güncelliği takip eden bir ayardır. Yerel ayarını değiştirdiğiniz zaman bilgisayarınız kaldığı yerden, farklı bir dil ile devam eder.  Dolayısıyla yerel ayarlarınızla istediğiniz gibi oynayabilir ve en rahat ettiğiniz dilde (bunun ana diliniz olduğunu düşünüyoruz) istediğiniz şekilde devam edebilirsiniz. Günün birinde Çinli bir misafiriniz gelirse, sisteminizi açıp kapama zahmetine dahi katlanmadan onun kullanacağı zaman için Çince ayarını etkinleştirebilirsiniz!
Tek Dillilik(ISO-8859-9) ve Çok Dillilik (UTF-8)
Bilgisayarlar temelde yalnızca sayılarla uğraşırlar. Harfler ve diğer karakterler, kendilerine verilen bir sayı ile bilgisayar tarafından bilinir ve saklanırlar. Unicode (veya UTF-8) icat edilmeden önce, her dil grubu için farklı kodlama sistemleri kullanılmakta idi. Bu kodlama sistemlerinde bir dilde bir harfe karşılık gelen sayı, başka bir kodlama sisteminde başka bir harfe karşılık gelebilir.
ISO-8859-X kodlama sistemi böyle bir sistemdir. ISO-8859-1 serisi, İngilizce'yi de kapsayan Batı Avrupa dillerini içerir.  Ç,ü,ö harfleri Batı Avrupa dillerinde bulunduğu için ISO-8859-1 serisinde bulunur. Türkçe'ye has olan kodlama sistemi ise ISO-8859-9 serisidir. Yalnızca Türkçe'de (ve aynı gruptan kimi Türk dillerinde) bulunan ğ,ş,ı harfleri yalnızca bu kodlama sisteminde bulunur.
Farklı dillerin farklı kodlanması bir kaç probleme yol açabilmektedir. Bunlardan birisi birden fazla dili içeren dökümanlarda ortaya çıkar. Örneğin İzlandaca kimi harflerle Türkçe ş harfini aynı anda göstermek, ISO kodlaması altında imkansızdır çünkü aynı sayı ile ifade edilmektedirler.
Bir diğeri de, bir dökümanın doğru gösterilebilmesi için ona hangi kodlama altında bakmamız gerektiğinin ayrıca ayar gerektirmesidir. Yani ISO8859-1 kodlamasını içeren bir dökümana ISO8859-9 kodlaması altında baktığınız zaman yanlış gösterilir. Bu da çok dilli ortamlarda kargaşa yarattığı gibi, bilgisayarda doğru yapılması gereken bir başka ayar (kodlama ayarı) ortaya çıkarmaktadır.
Unicode (veya UTF-8) kodlama sistemi bu problemi ortadan kaldırmaktadır. Bütün dillerdeki bütün karakterlere (latin alfabesi kullanmayan diller de dahil olmak üzere) bir sayı verilmiştir ve bütün diller aynı kodlamayı (UTF-8) kullanırlar.  Dolayısıyla çok dillilik UTF-8 altında problem olmaktan çıkmıştır.
Linux sistemlerinde UTF-8 halen çalışmakta, fakat öntanımlı olarak kullanılmamaktadır. Zaman içerisinde bütün Linux sistemleri öntanımlı olarak UTF-8 kullanmaya başlayacak ve ISO serisi kodlama artık kullanılmayacaktır.
Önceki Üst Ana Başlık Sonraki
Giriş Başlangıç Türkçe desteği için gereken temel yazılımlar
Bir Linux Kitaplığı Sayfası