Yardım Almak

Bu kısımda bir nevi öğrenmeyi öğreneceğiz. Bunu da Linux sistemlerinin sahip olduğu çok geniş çaplı yardım mekanizmasını kullanarak başaracağız. Linux sistemlerinde yer alan bu geniş çaplı yardım mekanizmasının bulunmasının birçok nedeni var. Ancak genel olarak; çok fazla komutun çok fazla argüman alması veya her bir programın kendine has kurulum ve kullanım komutlarının olmasından kaynaklanıyor diyebiliriz. Ayrıca, Linux'un bünyesinde bulundurduğu yardım sayfalarının dışında da birçok yardım alma kaynakları mevcuttur. Zaten zamanla göreceksiniz ki; Linux'a kurmak için edindiğimiz hemen her araç veya program kurulum dosyalarının beraberinde, kurulum ve kullanımla ilgili açıklamayı içeren belgelerle birlikte geliyor olacak.

Bu bağlamda, Linux sistemlerinin temel doküman-bilgi kaynaklarını 3 türe ayırabiliriz.

Bunlar; bilgi sayfaları(info), kılavuz sayfaları(manuel) ve uygulamalar ile gelen /usr/share/doc konumunda bulunan dokümanlardır. Bizler de zaman zaman unuttuğumuz için veya bilmediğimizden dolayı, bu yardım sayfalarına ve dokümanlarına danışıyor olacağız. Bu girizgahtan sonra artık yavaş yavaş yardım alma komutlarımıza geçelim.

help Komutu

Hiç ingilizce bilmiyorum diyen birinin bile, "help" ifadesinin "yardım" anlamında olduğunu bildiğini düşünüyorum. Yani bu sebepten help komutu akılda kalması en kolay komutlardandır. Komutun kullanımına geçecek olursak; örneğin daha önce kullandığımız yetki verme işlevini gören chmod komutu ile ilgili yardım(bilgi) almak isteyelim. Bunun için komut satırına chmod --help şeklinde komutumuzu yazıyoruz. Ve aşağıda görüldüğü gibi gerekli bilgileri içeren yardım sayfası bizi karşılıyor.

Bu kullanımın dışında help komutunun bir de help komut şeklinde kullanımı var, ancak bu kullanımda her zaman komut hakkında yardım bilgisi bulunmayabiliyor. O yüzden ilk öğrendiğiniz yol önceliğiniz olsun. Örneğin help chmod yazdığımızda komut satırı yardım bilgisi bulunmadığını belirtti.

"Peki madem her zaman sonuç vermeyebiliyorsa neden ikinci kullanım yöntemi var ?" ..diyecek olursanız: Bazı istisnai komutlarda komut --help şeklinde yazıldığında komutun kullanım şekli nedeniyle çıktı alınamıyor. Buna bir örnek verelim ancak örnekte kullanacağım komutu ileride ayrıntılı ele alacağım şimdilik sadece konumuzla ilgili olan kısımına odaklanın lütfen.

Örneğin; echo komutu kendisinden sonra yazılan ifadeyi ekrana basıyor. Yani ben echo Merhaba yazarsam, konsol ekranı da çıktı olarak "Merhaba" şeklinde bir ifade basıyor.

Eğer ben help komutunu kullanarak, echo komutu hakkında yardım bilgisine ulaşmak istersem; komutumu echo --help şeklinde kullandığımda, ekrana yardım bilgisi değil yalnızca "--help" ifadesi basılıyor.

İşte bu gibi durumlarda help komutunu, ikinci kullanım şekliyle kullanmaktan başka çare kalmıyor. Hemen bu durumu teyit edelim; eğer komutumu help echo şeklinde yazarsam çıktılara echo komutunun yardım bilgilerinin yer aldığını aşağıdaki resimde görebilirsiniz.

Yani sonuç olarak istisnai komutların haricinde help komutu komut --help şeklinde kullanılıyorken, bazı özel durum oluşturan komutlar mecburen help komut yapısıyla kullanılmak durumunda kalıyor. Bu istisnaları kesinlikle bilmek zorunda değilsiniz. Sadece help komutu ile yardım bilgisine ulaşmak istediğinizde ilk olarak komut --help yapısını kullanın eğer yardım bilgisine bir şekilde ulaşamazsanız bu sefer komutunuzu help komut şeklinde kullanın.

man(Manuel Sayfası) Komutu

man(manuel) sayfaları temel yardım alma dosyalarıdır. Ve kılavuz sayfaları olarak da bilinir.

man komutunu kullanmak için komut satırına, hakkında bilgi edinip yardım almak istediğimiz komutu man komut şeklinde giriyoruz. Örneğin ben chmod hakkındaki bilgilere ulaşmak istiyorsam konsola man chmod şeklinde yazarak gerekli bilgilere ulaşabilirim. Komutun çıktısında göreceğiniz gibi uzunca bir açıklama sizleri bekliyor. Açılan bu kılavuz sayfasında yön tuşlarını ve space tuşunu kullanarak rahatlıkla gezinebilirsiniz. Ayrıca man sayfasının kısayollarını ve kullanımını görmek isterseniz man sayfası açıkken h tuşuna basarsanız sizi man kılavuzunun yardım sayfası karşılar, orada man komutunun kullanımı ile ilgili detaylı bilgi yardımı mevcuttur. Kılavuz sayfasını kapatmak isterseniz de, sadece q tuşuna basmanız yeterli olacaktır.

Şimdi biraz da man sayfasının iç yapısına değinecek olursak:

• NAME: Komutun ismi ve açıklama kısmı.
• SYNOPSIS: Komutun kullanım açıklaması(nasıl kullanılacağı).
• DESCRIPTION: Komutun yaptığı iş(fonksiyonu) hakkında açıklama.
• EXAMPLES: Komutun kullanımı ile ilgili örnekler ve açıklamalar.
• SEE ALSO: Diğer ilgili başlıklar.

man kılavuzunun komutlarla ilgili tuttuğu bilgi sayfaları /usr/share/man konumu altında tutulur. Yani konsol ekranına basılan yardım(kılavuz) bilgileri bu konum içerisinde yer alan dosyalardan alınarak basılır. man kılavuz sayfalarının kaynağı burasıdır ve bu dosyalar belirli bir düzene göre sıralanmıştır.

İlgili dizin içerisindeyken bakalım; örneğin, man sayfasının yapılanması nasıl oluyor yani /usr/share/man konumunda yer alan dil dosyaları dışındaki diğer dosyalar olan man1, man2, man3, man4, man5, man6, man7, man8 dosyaları ne ifade ediyor kısaca ona değinelim.

• man1: genel kullanıcı programlarını ifade eder.
• man2: sistem programlarını ifade eder.
• man3: kütüphane fonksiyonlarını(C programlama ile ilgili) ifade eder.
• man4: özel dosyaları ifade eder.
• man5: dosya biçimlerini ifade eder.
• man6: ekran koruyucuları ve oyunları ifade eder.
• man7: diğer kategorilere girmeyen çeşitli komutları ifade eder.
• man8: sistem yönetimini ve bakımını ifade eder.

whatis Komutu

Hazır yeri gelmişken yukarıda gördüğümüz man sayfası yapılanmasıyla ilgili olarak whatis komutundan da söz edelim. Bu komut sayesinde hangi komutun hangi man sayfasında olduğunu öğrenebiliyoruz. Daha iyi anlamak için örnekler yapalım. Komutun kullanımı whatis komut şeklindedir.

whatis komutuna, chmod komutunun man sayfasındaki açıklamalarının, yukarıdaki açıkladığımız (man1,man2..3..4..5..6..7..8) dosyalarından hangi dosyada olduğunu sorduk. Konsol yanıt olarak hem 1 hemde 2 de bulunduğunu bizlere bildirdi. Siz bunu istediğiniz komut için sorgulayabilirsiniz hatta whatis komutu için bile sorgulayabiliriz.

Bu çıktıların doğruluğu man sayfalarının tutulduğu /usr/share/man dizinine gidilerek kontrol edilebilir. Örneğin ben /usr/share/man/man1 konumuna gittiğimde whatis komutunun yardım sayfalarının burada olduğunu görebiliyorum. Sizler de çıktıları bu şekilde teyit edebilirsiniz.

whatis komutunun kullanımı bu kadar ile sınırlı değil ancak ben geri kalanını burada vermiyorum. Dileyen arkadaşlar man komutu yardımı ile gerekli bilgilere ulaşabilirler.

apropos Komutu

Yardım alma komutlarını noktalamadan önce; Sizlere man sayfasındayken h tuşuna basarsak man sayfasının kullanımı hakkında detaylı bilgiye ulaşabileceğimizi belirtmiştim. O sayfaya bakarsanız man -k şeklinde parametre alan komutun işlevinin, sorguladığımız komutun geçtiği uygulamaları listelemek olduğunu görebilirsiniz. Yani örnek vermek gerekirse komut satırına man -k chmod yazdığımızda çıktısı aşağıdaki şekilde olacaktır.

Gördüğünüz gibi belirtmiş olduğumuz chmod komutunun geçtiği uygulamalar listelenmiş oldu. İşte apropos komutu da tam olarak bu işin aynını yapıyor. Örneğin Terminale apropos chmod komutunu girersek çıktısı aşağıdaki şekilde olacaktır.

Çıktılar karşılaştırıldığında görülüyor ki; man -k komutu ile apropos komutları arasında işlevsel yandan hiç bir fark bulunmuyor.

Komutun kullanım amacını daha iyi anlamak için; örneğin, bir komutun ismini tam olarak hatırlayamıyorsunuz ancak işlevini hatırlıyorsunuz diyelim. İşte bu noktada apropos komutu sayesinde man klavuz sayfaları içinde anahtar kelime araştırması yapılmasıyla yazdığınız kelime ile ilgili tüm komutlara ulaşabiliyorsunuz. Yani aslında biz apropos komutuyla sadece man kılavuz sayfalarında detaylı bir araştırma yapmış oluyoruz.

Örneğin

Bir komut vardı.. silme işlevindeydi.. neydi.. neydi diye düşünüyorken; konsola apropos sil şeklinde yazarsanız, karşınıza man klavuz sayfalarında yer alan, aradığınız "sil"anahtar kelimesiyle uyuşan ifadeler listelenir. Yani siz hatırlamadığınız komutun işlevinin silmek olduğunu bildiğimizden "sil" ifadesini apropos komutu ile sorgulayarak man sayfalarında "sil" ifadesinin geçtiği kısımları listelemiş oluyorsunuz. Yani man sayfalarında yer alan açıklamalar sayesinde, sistemle ilgili hatırlayamadığınız kavramları kolaylıkla sorgulayabilirsiniz.

Bir örnek daha yapalım. Mesela ben komutun yalnızca bir kısmını hatırlıyorum, yani komutun yazılışının tamamını hatırlayamıyorum diyelim. İşte bu gibi bir durumda da yine apropos komutumu ya da man -k komutumu kullanarak, tamamını hatırlayamadığım ilgili komutu bulabilirim.

Yani apropos ve man -k komutları man klavuz sayfaları içerisinde bizim sorguladığımız her türlü ifadeyi arayarak bulup getiriyor. Ayrıca kılavuz(man/manuel) sayfa içeriklerinin büyük çoğunluğunun İngilizce olduğunu da ele alarak, belirtmek isterim ki; sorgulamalarınızı mümkün oldukça İngilizce üzerinden yaparsanız sonuca ulaşmanız sizin için çok daha kolay olacaktır.

Bu konudaki noktayı da man kılavuz sayfaları güncelleme işlemi ile yapalım. "Nedir bu işlem ve neden gerekli ?"..diyecek olursanız; Elbette man sayfalarının sürekli kullanılabilir şekilde verimli olması için, zamanla yeni bilgilerin girişi ve eski bilgilerin düzenlenmesi yani kılavuz sayfalarının güncellenmesi şarttır. Eğer aradığımız yardımı man sayfasında bulamadığınız bir durum olursa man sayfalarını güncelleyerek tekrar sorgulama işlemini yapabilirsiniz. Ara ara güncellemek yeni bilgilere de ulaşmamıza olanak sağlar. Güncelleme için konsola mandb komutunu girmemiz yeterli olacaktır. Komut satırı, güncelleme işleminden sonra yapılan değişiklikleri de son satırda bizlere bildirir.

Yardım alma komutlarını bilmek bir zorunluluk değil ihtiyaç meselesidir. Zaten zamanla bu komutlara ve kullanımlarına alışacaksınız. Yardım sayfalarında yer alan çoğu açıklamanın İngilizce olmasını da dert etmeyin, ne yaparsak yapalım eninde sonunda bu işlerin yolu İngilizce'den geçiyor. Yani artık bu duruma alışmamız gerek. Bu noktada kendimizi biraz zorlamalı ve kesinlikle pes etmemeliyiz. Kendimizi biraz zorlayarak, çaba harcayarak öğrenirsek, öğrenilenlerin kesinlikle daha da kalıcı olacağına emin olabilirsiniz. Sakın pes etmeyin çok iyi gidiyoruz...

Alıştırmalar Hakkında

Öğrendiğiniz bilgilerin kalıcı olması için mutlaka bolca alıştırma yapmalısınız.Burada belirtilen alıştırmalar dışında da kendi kendinize özellikle de zorlandığınız konularda bol bol alıştırmalar yapın. Aksi halde öğrendiğiniz bilgiler kısa sürede unutulup gidecektir. Yani gerçekten öğrenmek istiyorsanız lütfen öğrendiğinizi hissede kadar alıştırmalar yapın.

ls  komutu hakkında bilgi almak için help  komutunu kullanın.

echo  komutu hakkında bilgi almak için help  komutunu kullanın.

man  komutu ile ls   komutu hakkında bilgi alın.

ls  komutunun man(manuel) kılavuz sayfalarında yer alan bilgilerinin hangi dosyada tutulduğunu öğrenin.

"kullanıcı" anahtar kelimesini kullanarak man klavuz sayfalarında yer alan ilgili komutları listeleyin.